5G, gammastraling, Röntgen, wifi, radiogolven, bluetooth, infrarood, UV, ... Je hoort en ziet er elke dag wel iets over en je komt er zelfs continue mee in aanraking. Maar wat is nu precies het verschil tussen al die soorten stralingen en zijn ze wel zo gevaarlijk als sommige mensen zeggen?
De wekelijkse koffieklets bij mijn grootouders op zondag namiddag is altijd wel een moment waar ik naar uitkijk. De hele familie is er dan meestal en we babbelen over koetjes en kalfjes. Vorige zondag was dit niet anders.
'Sinds ik die nieuwe wekkerradio voor kerst kreeg van je grootvader, slaap ik toch terug beter'
Ik zet mijn kop koffie neer en kijk mijn grootmoeder vragend aan. 'Wat bedoel je?'
'Ja, gewoon, je merkt dat verschil wel. Mijn oude wekker was vorig jaar stuk gegaan, dus nam ik voorlopig mijn GSM maar mee om te kunnen zien hoe laat het is wanneer ik wakker word. Maar van die 5G wifi rommel of hoe noemt het weer, daar moet ik toch niet veel van hebben. Allez, ze zeggen dat toch, al die straling vlak bij je hoofd, daar krijg je toch kanker van?!'
Ik probeer niet te laten merken hoe hard ik met mijn ogen draai, maar ergens vraag ik het me toch af. Kan dat eigenlijk geen kwaad? Al die 'stralingen'…
Golven verplaatsen energie
Laten we eerst eens kijken naar wat die stralingen eigenlijk zijn. De meeste van de dingen die wij in de volksmond “stralingen” noemen, zijn elektromagnetische golven. En je kan ze gerust vergelijken met golven op zee, of geluidsgolven door de lucht.
De golfbeweging, of golven in het algemeen, zijn eigenlijk een handig trucje van de natuur om energie over afstanden te verplaatsen. Denk bijvoorbeeld aan een klassieke bel met klepel. Vaak hangt de bel wat hoger om ervoor te zorgen dat iedereen het goed hoort. Je kan een ladder nemen en naar boven klimmen om de klepel heen en weer te schudden, maar het is veel simpeler om er gewoon een touw aan te hangen en dan onderaan aan het touw te schudden.
De energie die je gebruikt, zal zich met een golfbeweging door het touw voortbewegen tot aan de klepel en zo de bel luiden. Et voilà, we hebben energie verplaatst over een afstand. Het touw dat we hiervoor gebruiken, noemen we ook wel een medium.
Golven zijn een trucje van de natuur om energie over een afstand te verplaatsen
Geluid werkt op dezelfde manier, alleen is hierbij doorgaans de lucht het medium. Wanneer we spreken, duwen we lucht uit onze longen. Onze stembanden laten deze lucht trillen en vormen hierdoor een golfbeweging. De geluidsgolf zet zich voort door de lucht tot het iemands oor bereikt, en gaat dan de orgaantjes in het oor bewegen, waardoor we dingen horen. Ook hierbij hebben we weer energie over een afstand verplaatst, maar in dit voorbeeld zit nog een leuk extra trucje. De hoeveelheid energie die we gebruiken is vrij klein, maar door het aanpassen van bepaalde dingen in de geluidsgolf, zoals bijvoorbeeld de hoogte van de golf of de golflengte, kunnen we informatie overbrengen zonder veel energie te verspillen.
De geluidsgolven die voortkomen wanneer we praten, worden soms verstoord door andere geluidsgolven. Dit gebeurt ook bij onze wekelijkse koffieklets wanneer mijn tantes weer eens bekvechten over wie nu de beste zanger is. Will Tura of Luc Appermont.
Een leuk experimentje dat je hier kan doen, is het maken van een bekertjestelefoon. Neem 2 bekertjes, maak een gaatje in de bodem en verbindt ze met een touw. Hierna kan je erdoor praten. Je vervangt het medium lucht door het medium touw, wat dus minder gevoelig is voor verstoring. Zo kunnen de kinderen het rustig hebben over Pommelien Thijs terwijl de Tura vs. Appermont strijd voortwoedt.
Elektromagnetische golven
Elektromagnetische golven zijn ook een manier om energie over een afstand te verplaatsen. Maar in tegenstelling tot geluidsgolven, hebben ze geen medium nodig.
Hoe kan dat, vraag je je waarschijnlijk af? Wel, elektromagnetische golven maken gebruik van elektrische en magnetische velden om energie te verplaatsen. Dat legt natuurlijk niet veel uit, maar vergelijk het een beetje met hoe de zwaartekracht werkt. Je moet niet fysiek verbonden zijn met de aarde om de invloed van de zwaartekracht te voelen.
Uiteraard is de ene elektromagnetische golf de andere niet. Er zijn namelijk een aantal dingen die kunnen variëren in deze golven, waarvan de hoogte van de golf, oftewel amplitude, en de golflengte de voornaamste dingen zijn.
Je hebt hoge golven die elkaar langzaam opvolgen (hoge amplitude en lange golflengte), kleine golven die elkaar snel opvolgen (lage amplitude en korte golflengte), en alles daartussen. Vergelijk het met een professionele bokser. Die kan je langzame mokerslagen geven, heel kort op elkaar volgende tikjes, of eender welke combinatie van kracht en snelheid om je tegen de vlakte te werken.
Een andere veel gebruikte term is frequentie. De frequentie van een golf en de golflengte gaan hand in hand, want hoe korter de golflengte, hoe hoger de frequentie en hoe langer de golflengte, hoe lager de frequentie. Frequenties drukken we uit in Hz en degenen onder ons die ooit met een analoge radio hebben gewerkt, zal dit bekend in de oren klinken. Zo zet mijn grootmoeder de radio op zondag nogal graag op 106.1 MHz voor Radio Maria, tot grote ergernis van mijn nonkels.
Mijn grootmoeder had het over 5G en Wifi, en dit zijn golven die zich in de laagste frequenties bevinden. Deze noemen we ook wel radiogolven en omvatten onder andere FM, AM, 3G, 4G, 5G en Wifi. De frequenties variëren van 500 kHz (AM-radio) tot 5 GHz (Wifi).
Als we naar hogere frequenties kijken, treden we het domein van het licht binnen. Ja, het licht dat we zien is ook gewoon een spectrum van elektromagnetische golven. Elke kleur heeft zo zijn eigen frequentie, gaande van rood (400 Thz) tot violet (700 Thz).
Maar voor we rood tegenkomen, is er nog licht dat we niet met onze ogen kunnen zien. Dit is het licht met een frequentie onder de 400Thz van het rode licht. ‘Onder’ in het latijn is ‘Infra’ en daarom noemen we dat licht ook infrarood.
Wanneer we dan door het spectrum van zichtbaar licht zijn gegaan, komen we aan bij een ander soort licht dat wie niet kunnen zien omdat de frequentie hoger is dan de 700Thz van het violet licht. ‘Hoger’ in het latijn is ‘Ultra’, en vandaar komt dan de naam ultraviolet.
En nu bereiken we een kantelpunt. De golflengtes van de elektromagnetische golven beginnen zo kort te worden, dat ze in de buurt komen van de grootte van een DNA-molecule, en hierdoor kunnen ze ook schade gaan aanbrengen aan ons DNA. UV (ultraviolet) straling kan zo al huidkanker veroorzaken.
Elektromagnetische straling met zeer korte golflengtes zijn schadelijk voor de gezondheid
Als we naar nog hogere frequenties kijken, komen we aan bij de Röntgenstraling. Dit zijn de stralingen die men gebruikt voor medische beeldvorming. Langdurige blootstelling aan dit soort straling is dusdanig gevaarlijk dat het ziekenhuispersoneel al loden schorten draagt om blootstelling te vermijden.
En als laatste komen we aan bij de hoogste frequenties en dus kortste golflengtes die we kennen, en dat zijn de gammastralingen. Dit zijn de stralingen die vrijkomen bij kernexplosies en kunnen een verwoestende impact hebben op ons lichaam.
Mythes ontkracht, of bevestigd?
Wanneer mijn grootmoeder volgende zondag weer begint over “5G wifi” kan ik haar dus geruststellen. Hoewel 5G en wifi dezelfde soort straling is als Röntgen en gammastraling, veroorzaken ze geen kanker.
Je vindt elektromagnetische stralingen trouwens overal om je heen en dat was zo al lang voor de uitvinding van smartphones. De enige elektromagnetische golven waar je je zorgen over moet maken, zijn die met een frequentie van UV licht of hoger. Dus smeer je vooral goed in met zonnebrandcrème op een zonnige dag en steek je hoofd niet dagelijks in een Röntgen machine!
