In Europa sterven jaarlijks meer dan 35.000 mensen aan infecties met bacteriën die niet meer reageren op antibiotica, omdat ze er bestand tegen geworden zijn (antibioticaresistentie). Het aantal blijft jaar na jaar toenemen. De impact van antibioticaresistentie is vergelijkbaar met die van griep, hiv en tuberculose samen.
Wat weten we hierover?
Wat is antibioticaresistentie?
Infecties worden veroorzaakt door microben, meestal virussen of bacteriën:
- Tegen virusinfecties hebben we weinig verweer, maar tegen infecties veroorzaakt door bacteriën gebruiken we antibiotica.
- Helaas worden meer en meer bacteriën ongevoelig voor antibiotica: dit noemen we antibioticaresistentie.
- Wanneer dat gebeurt, is de infectie nog moeilijk te bestrijden en wordt het risico op sterfte groter.
Gezonde mensen met een goede weerstand kunnen drager zijn van resistente bacteriën die ze, zonder zelf ziek te worden, kunnen doorgeven aan kwetsbare personen. Die kunnen vervolgens wel ernstig ziek worden.
Hoe ontstaat antibioticaresistentie?
Een van de oorzaken van antibioticaresistentie is te veel en foutief antibiotica gebruiken. Er wordt al jaren voor gewaarschuwd, maar dat blijkt niet echt te helpen. Het ECDC, de Europese instantie voor ziektepreventie en -controle, wijst in een alarmerend bericht op de vele slachtoffers van antibioticaresistentie in Europa. De impact is vergelijkbaar met die van griep, tuberculose en hiv/aids samen.
In de coronapandemie nam het antibioticagebruik in de eerste lijn (huisartsen) wel af. Vermoedelijk kwamen allerhande luchtweginfecties minder voor dankzij de coronamaatregelen (afstand houden, handen wassen, mondmasker dragen). In de ziekenhuizen bleef het antibioticagebruik hoog, zeker op intensieve zorg.
Wat weten we momenteel?
Wat kunnen we doen tegen antibioticaresistentie?
Er zitten weinig nieuwe antibiotica in de pijplijn van de farmaceutische industrie. Daarom moeten we volop inzetten op verstandiger gebruik van de bestaande antibiotica. Andere mogelijkheden zijn:
- het bewustzijn over het probleem vergroten;
- betere hygiëne, sanitaire voorzieningen en toegang tot basisgezondheidszorg voorzien;
- de gezondheidsstatus op wereldschaal beter opvolgen;
- tests ontwikkelen om de patiënten die echt antibiotica nodig hebben beter te selecteren;
- antibioticagebruik in de diergeneeskunde en landbouw verminderen;
- zowel mensen als dieren vaccineren om hen tegen infecties te beschermen;
- meer onderzoekers in het veld voorzien;
- een wereldwijd fonds voor innovatie opzetten;
- nieuwe geneesmiddelen ontwikkelen;
- een wereldwijd akkoord sluiten om samen antibioticaresistentie te bestrijden.
Wat wordt er echt gedaan tegen antibioticaresistentie?
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) lanceerde een globaal actieplan tegen antibioticaresistentie in 2015. Het heeft meerdere initiatieven op poten gezet, zoals:
- de World Antibiotic Awareness Week (antibiotica bewustmakingsweek);
- het wereldwijde antibioticaresistentie-opvolgingssysteem, antibioticaonderzoek en ontwikkelingspartnerschap.
In België sensibiliseert de Belgische Commissie voor de Coördinatie van het Antibioticabeleid (BAPCOC) burgers en zorgverleners via hun website.
Conclusie
Elk jaar sterven tienduizenden Europeanen door infecties veroorzaakt door bacteriën die ongevoelig geworden zijn voor antibiotica. Antibioticaresistentie is een hardnekkig probleem, dat we enkel kunnen indijken door minder antibiotica te slikken: enkel als ze echt nuttig en nodig zijn.
