Als we antibiotica nemen, gaan we er van uit dat dit pilletje alle slechte bacteriën in ons lichaam uitroeit. Maar is dit wel zo?
De ontdekking van antibiotica in 1928 heeft wonderen verricht voor de medische wereld en heeft talloze patiënten geholpen. Toch zijn er een aantal gevallen waarin antibiotica niet voldoende werken en niet in staat zijn om de bacteriële infectie uit te roeien. Hoe komt dit?
Antibiotica zijn zelden tot nooit in staat om alle bacteriën te doden.
Hier zijn verschillende verklaringen voor te bedenken: misschien heeft de patiënt de behandeling niet correct gevolgd, misschien is er niet voldoende van het antibioticum tot op de plaats van infectie doorgedrongen of misschien is de bacterie wel resistent tegen het antibioticum. Maar al deze verklaringen gaan er van uit dat, onder ideale omstandigheden, antibiotica perfect zouden moeten werken. Wetenschappers hebben echter aangetoond dat dit niet zo is. Antibiotica zijn zelden tot nooit in staat om alle bacteriën te doden. Er zijn altijd wel een paar bacteriën die ongedeerd blijven.
Meestal is dit geen probleem omdat ons immuunsysteem dit klein aantal bacteriën wel de baas kan. Het wordt echter wel problematisch wanneer bacteriën zich verstoppen op plaatsen waar ons immuunsysteem niet aan kan of als ons immuunsysteem verzwakt is, zoals bijvoorbeeld in kanker- of aidspatiënten. In zulke gevallen kan een antibioticumbehandeling onvoldoende zijn om de patiënt te genezen.
Bacteriën wedden niet op één paard. Ze zijn altijd voorbereid op mogelijke crisissituaties.
Dit komt omdat bacteriën heel goed zijn in het overleven van hachelijke en levensbedreigende situaties. Dankzij miljoenen jaren van evolutie hebben ze namelijk een perfecte strategie ontwikkeld om zo’n situaties het hoofd te bieden; ze doen aan ‘bet-hedging’. Bet-hedging wilt zeggen dat bacteriën niet op één paard wedden. Zelfs wanneer ze zeer gelukkig zijn in hun huidige omgeving, houden ze er rekening mee dat dit in de toekomst kan veranderen. Daarom zal een klein deel van de populatie zich voorbereiden op crisissituaties. In plaats van al hun energie te investeren in groei en voortplanting, zoals hun soortgenoten doen, zullen deze bacteriën zich specialiseren in overleven. Als een crisis zich dan inderdaad voordoet, bijvoorbeeld wanneer een antibioticum wordt toegediend, dan zullen de cellen die volop aan het groeien waren onmiddellijk sterven. De bacteriën die zich gespecialiseerd hebben in overleven, hebben geen last van het antibioticum en kunnen er voor zorgen dat de behandeling mislukt en dat de patiënt niet geneest.
Bacteriën zijn dus ongelooflijk inventief. Dankzij hun bet-hedging strategie zijn ze ons al jaren te slim af en kunnen ze zelfs onze meest krachtige antibiotica ontwijken. Nu we dit weten, wordt het daarom tijd om onze antibioticumbehandelingen een make-over te geven. We moeten ze aanpassen en verbeteren zodat we alle bacteriën treffen, ook de gespecialiseerde overlevers. Dit kunnen we doen door op zoek te gaan naar chemische componenten waar zelfs deze gespecialiseerde cellen niet tegen bestand zijn of door componenten te ontwikkelen die specifiek inwerken op deze overlevers. Een andere mogelijkheid is om er voor te zorgen dat ziektekiemen zich niet langer specialiseren in overleven en dus allemaal terug gevoelig worden voor de antibiotica die we al hebben.
Welke strategie ook gevolgd wordt, het is duidelijk dat er nog veel werk aan de winkel is en dat deze verbeterde antibioticumbehandelingen nog lang op zich zullen laten wachten. In de tussentijd kunnen we alleen maar hopen dat ons immuunsysteem goed blijft functioneren zodat het kan compenseren voor de imperfectie van onze huidige antibiotica.
