Of we geen homeopatische druppeltjes tegen babykrampjes wilden proberen, vroeg de vroedvrouw. ‘Die werken vaak prima.’ Nee, dat wilden we niet. Homeopathie werkt niet. Dat heeft de Adviesraad van de Europese Wetenschapsacademies (EASAC) deze week nog maar eens bevestigd, als zoveelste wetenschappelijk instituut in de rij. Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat homeopathie effectief is, voor geen enkele ziekte. Dat kan moeilijk anders, aangezien homeopatische middelen zo sterk zijn verdund dat ze vaak geen werkzame stof meer bevatten.

Toch blijven apothekers homeopatische middeltjes verkopen, en betalen ziekenfondsen ze terug. ‘Baat het niet, dan schaadt het niet’, is vaak de redenering. En waarom niet ‘open staan’ voor alternatieven? Als zoveel zich mensen zich geholpen voelen, kan dat toch geen kwaad? Wel, dat hangt er vanaf.

Homeopathie kan wél gevaarlijk zijn, schrijft ook de EASAC, als ze klassieke behandelingen vervangt die wel bewezen effectief zijn. Het gevaar van homeopathische middeltjes zit hem in de illusie dat ze werken. Zoals filosoof Maarten Boudry aantoont in zijn boek Illusies voor gevorderden, kan een ogenschijnlijk onschuldige illusie snel gevaarlijke vormen aannemen. Als je gelooft dat watermoleculen met een geheugen – in strijd met de basisprincipes van de wetenschap – hebben geholpen tegen babykrampjes, een droge hoest of een lopende neus, waarom zou homeopathie dan ook geen soelaas bieden bij meer ernstige kwalen?

Homeopaten zijn er in twee soorten. Er zijn er die beseffen dat de vermeende werking van homeopathie enkel op het placebo-effect berust, en je enkel voor onschuldige kwaaltjes met een geschud kluitje in het riet sturen. En er zijn er die oprecht in mirakels geloven. Dan wordt het riskant.

In 2006 stuurde de Britse organisatie Sense About Science samen met de BBC een jonge reizigster op consult bij tien homeopaten. De jongedame zou een avontuurlijke reis maken in tropische gebieden waar malaria voorkomt. Een reiskliniek zou in zo’n geval het advies geven malariapillen te slikken, die de malariaparasiet in het bloed doden. De tien geconsulteerde homeopaten stuurden de reizigster met water en suikerpillen onbeschermd de tropen in.

Vorig jaar herhaalden we met Eos  dat experiment. Van de acht homeopaten die we contacteerden, waren er vijf bereid te helpen. Opvallend: vier van hen waren naast homeopaat ook klassiek geschoold arts. Onder hen ook een bestuurslid van de Unio Homeopathica Belgica. Waanideeën over de werkzaamheid van homeopathie zijn dus geenszins voorbehouden aan enkele zonderlinge natuurgenezers.

Ons onderzoekje toont enkel aan dat er onder de homeopaten gevaarlijke mafketels rondlopen. Hoe talrijk ze zijn, en hoeveel schade ze aanrichten, is niet duidelijk. Enkelen lieten weten al veel reizigers te hebben ‘geholpen’. Maar zelfs als het aantal mensen dat door kwakzalverij in de problemen komt beperkt is: elk slachtoffer is er één te veel.

Wie op zoek gaat naar meer informatie over homeopathie, komt al snel terecht op websites waar de afkeer van de klassieke geneeskunde, de complottheorieën en anti-vaccinatiepropaganda hoogtij vieren. En als je dan toch aan het surfen bent, neem dan eens een kijkje op de website van Homeopathy for Health in Africa, een organisatie die in Tanzania mensen met aids behandelt.

Wie de rede even aan de kant schuift, en ‘open staat’ voor wat tegen alle betrouwbare medische kennis indruist, weet niet waar de reis eindigt. In het slechtste geval wellicht in het ziekenhuis.

De oproep van de EASAC om homeopathische middeltjes niet langer een voorkeursbehandeling te geven, is dan ook volkomen terecht. Zet duidelijk op de verpakking wat erin zit – water, en verder niets – en stop eindelijk met die terugbetaling. Haal ze weg uit de apotheek. Laten we stoppen legitimiteit te geven aan een pseudowetenschap die er geen verdient. Want dat homeopathie niet baat, staat als een paal boven geschud water. Schaden kan het echter wel degelijk.