Een geneesmiddel voor zeldzame ziekten blijkt menselijk bloed dodelijk te maken voor muggen.
Credit: Lee R. Haines
In de strijd tegen malaria is het beheersen van de muggenpopulatie cruciaal. Bijten muggen iemand die al besmet is met malaria, dan zuigen ze bloed met malariaparasieten op. Bijten ze later iemand die nog niet besmet is, dan brengen ze de parasieten over en verspreiden ze de ziekte.
Er worden momenteel verschillende methoden gebruikt om het aantal muggen die malaria kunnen overdragen te verminderen. Eén daarvan is het antiparasitaire medicijn ivermectine. Wanneer muggen bloed met ivermectine binnenkrijgen, verkort dit de levensduur van de insecten en helpt het de verspreiding van malaria tegen te gaan. Interessant, ware het niet dat ivermectine giftig is voor het milieu en dat wanneer ivermectine te vaak wordt gebruikt om mensen en dieren met worminfecties en parasieten te behandelen, er resistentie tegen ivermectine kan ontstaan.
Milieuvriendelijk alternatief
Onlangs werd een ander medicijn geïdentificeerd dat muggenpopulaties kan onderdrukken om malaria onder controle te krijgen. Onderzoekers van de University of Notre Dame ontdekten dat nitisinon, een medicijn voor patiënten met zeldzame erfelijke ziekten zoals alkaptonurie en tyrosinemie type 1, het bloed van patiënten dodelijk maakt voor muggen.
Wanneer muggen bloed drinken dat nitisinon bevat, blokkeert het medicijn het enzym 4-hydroxyfenylpyruvaat dioxygenase in hun lichaam, net zoals het medicijn dat bij mensen doet. Bij mensen zorgt het ervoor dat er bepaalde schadelijke effecten van de ziekte onderdrukt worden, bij muggen dat ze het bloed niet goed kunnen verteren en snel sterven.
De onderzoekers analyseerden hoeveel nitisinon nodig is om muggen te doden. Bovendien vergeleken ze deze resultaten met ivermectine, de gouden standaard voor medicijnen die specifiek gericht zijn tegen ectoparasieten zoals muggen. Nitisinon bleek een veel langere halfwaardetijd te hebben in menselijk bloed dan ivermectine, wat betekent dat de muggendodende activiteit veel langer in het menselijk lichaam blijft circuleren.
Nitisinon zou gebruikt kunnen worden in gebieden waar er sprake is van resistentie tegen ivermectine
Het team onderzocht het muggendodende effect van nitisinon op vrouwelijke Anopheles gambiae muggen. Ze werkten daarvoor samen met het Royal Liverpool University Hospital dat proeven uitvoerde met nitisinon bij patiënten waarbij de zeldzame ziekte alkaptonurie was vastgesteld. Deze patiënten doneerden hun bloed voor het onderzoek. Degenen die met nitisinon behandeld werden, bleken bloed te hebben dat dodelijk was voor muggen. Nitisinon bleek bovendien niet alleen in staat om muggen van alle leeftijden te doden - inclusief de oudere muggen die het meest waarschijnlijk malaria overbrengen - maar ook de winterharde muggen die resistent zijn tegen traditionele insecticiden.
Volgens de onderzoekers zou het in de toekomst voordelig kunnen zijn om nitisinon en ivermectine af te wisselen om de muggenpopulatie in te perken. Nitisinon zou bijvoorbeeld gebruikt kunnen worden in gebieden waar er sprake is van resistentie tegen ivermectine of waar ivermectine al intensief gebruikt wordt voor vee en mensen.
Bijkomend voordeel
Het onderzoeksteam wil nitisinon inzetten als een mogelijke strategie om muggenpopulaties onder controle te houden. Een onbedoeld voordeel van de uitbreiding van het gebruik van nitisinon is dat dat ervoor kan zorgen dat de productie van de medicijnen verhoogt en de prijs ervan verlaagt, ook voor patiënten die lijden aan zeldzame genetische ziekten.
