In verschillende openbare bibliotheken verschijnen anti-vaccinatieboeken bovenaan de lijst zoekresultaten. Vaccin-experts roepen op de collecties kritisch te evalueren.
Wie in een openbare bibliotheek op zoek gaat naar een boek over vaccinatie, ziet soms boeken als ‘Vaccinvrij!: ouders, artsen en wetenschappers over vaccins en vaccinvrij opgroeien’ en ‘Baarmoederhalskanker: HPV-vaccins als een‘deus ex vagina’’ bovenaan de resultatenlijst staan. Dat blijkt het geval in verschillende Vlaamse steden, waaronder Gent, Antwerpen, Brugge en Hasselt.
In 2018 overleden in Europa 72 mensen aan de mazelen, een ziekte die door vaccinatie kan worden voorkomen. Artsen maken zich zorgen om de groeiende invloed van anti-vaccinatie bewegingen. Vaccinatie-expert Pierre Van Damme (UAntwerpen) vraagt zich af op bibliotheken boeken die tegen vaccinatie pleiten wel moeten aanbieden. ‘Door de overheid gesubsidieerde bibliotheken moeten geen leugens verspreiden’, vindt Van Damme.
Eerder kondigden sociale mediabedrijven al aan maatregelen te nemen tegen ‘antivaxxers’. Videoplatform Youtube bant reclame rond video’s die antivaccinatieboodschappen verspreiden. Facebook kondigde aan de zichtbaarheid van antivaccinatiegroepen- en boodschappen te zullen verminderen.
Waarschuwing
Maar wat met de klassieke bibliotheek? Van Damme beseft dat het een delicate kwestie is. ‘Censuur kan de aanhangers van complottheorieën in de kaart spelen. En waar eindig je?’ Bibliotheken bieden ook boeken over homeopathie, astrologie en andere pseudowetenschap aan. Van Damme wijst erop dat bij de strijd tegen antivaccinatie-boodschappen - anders dan bij de meeste andere pseudowetenschap - de volksgezondheid in het geding is. ‘De doden door mazelen en andere voorkombare ziekten zijn een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Boeken over dit thema zouden op hun wetenschappelijke correctheid moeten worden geëvalueerd. Verspreiden ze manifest onjuiste informatie, dan kunnen ze beter uit de collecties worden geweerd. Ik verwacht van bibliotheken dat ze gevalideerde informatie ter beschikking stellen. Ze bieden toch ook geen boeken aan die beweren dat de aarde plat is?’
Viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven) zou de boeken niet uit de rekken halen. ‘Ik zou gezondheidsbeschadigende boeken wel van een sticker voorzien met de boodschap dat de inhoud ingaat tegen de wetenschappelijke consensus en best niet als medisch advies wordt gezien.’
Pluriform aanbod
De wet vermeldt dat bibliotheken een 'onafhankelijk en pluriform informatieaanbod' ter beschikking moeten stellen, 'breed en zorgvuldig samengesteld, aangepast aan de behoeften van het doelpubliek.' Het is aan de bibliothecaris en zijn team om dat in te vullen. De samenstelling van de collectie is iets waar bibliotheken en lokale besturen zelf over beslissen.
'Om kritisch te leren denken moet je verschillende bronnen kunnen raadplegen', zegt een bibliothecaris die liever niet bij naam wordt genoemd. 'De bibliothecaris moet niet met het vingertje zwaaien en mensen zeggen wat ze wel of niet moeten lezen.’
