Om een nieuwe piek van covid-19-patiënten behapbaar te houden voor de zorg, adviseert de Europese Commissie onder meer om meer mensen dan gebruikelijk de jaarlijkse griepprik te geven. Jaarlijks zorgt het influenzavirus vanaf ongeveer half december voor talrijke snotneuzen en griepjes, waarvan sommige ernstige gevolgen kunnen hebben. Jaarlijks sterven duizenden kwetsbare mensen, omdat ze, naast een andere aandoening, ook nog eens met een influenzavirus besmet raken. Als een nieuwe golf aan coronapatiënten samenvalt met de jaarlijkse griepgolf, kan dat ziekenhuizen en andere zorginstellingen overbelasten. 

Er zijn nog meer redenen om de griep buiten de deur te houden. Volgens algemeen directeur Gretel Schrijvers van Mensura, de Belgische Dienst voor preventie en bescherming op het werk, maakt de griep zelfs mensen die niet behoren tot een risicogroep extra kwetsbaar als als daar ook nog eens het coronavirus overheen komt. 

Bert Niesters, hoogleraar Medische Microbiologie van het UMC in Groningen, bevestigt dit. ‘De longen raken al tamelijk beschadigd door het coronavirus, zeker naarmate je ouder wordt. Als daar ook nog eens een influenzavirus overheen komt, is dat niet bevorderlijk.’

Er zijn bovendien aanwijzingen dat de griepprik het immuunsysteem een extra oppepper kan geven, die ook van pas komt bij een infectie met het gevreesde coronavirus. Zo vonden wetenschappersin Italië een verband tussen de vaccinatiegraad van de bevolking en het aantal doden. Dat zit zo: een vaccin bevat altijd een eiwit met informatie over het virus dat ons immuunsysteem onschadelijk moet maken. Het bevat echter ook adjuvanten, chemische hulpstoffen die het immuunsysteem aanzetten om daadwerkelijk in actie te komen. Het zou kunnen dat de griepprik bij sommigen het immuunsysteem in een dusdanig verhoogde staat van paraatheid brengt, dat het ook het coronavirus krachtiger te lijf gaat. Of dit ook werkelijk zo is, benadrukt Niesters, moet nog wetenschappelijk worden bewezen.

Een zwak punt van de griepprik is helaas dat die juist bij de oudste risicogroepen vaak tekortschiet: slechts bij ongeveer de helft van de gevaccineerde 65-plussers slaat de griepprik aan. De rest heeft een te verzwakt immuunsysteem. Wanneer het vaccin toevallig niet zo goed aansluit bij het heersende influenzavirus, omdat de cocktail van griepvirussen in het vaccin niet overeenkomen met de virussen die op dat moment circuleren, kan dat getal nog lager zijn. Juist daarom is het zo belangrijk dat ook zorgmedewerkers en naaste familieleden van kwetsbare personen zich laten vaccineren: als zij niet besmet raken, kunnen ze het ook niet doorgeven aan mensen bij wie de griepprik niet werkt. In sommige landen, zoals de VS, krijgen ook jonge kinderen om die reden soms een griepprik. Zij lopen het influenzavirus makkelijk op en kunnen hun grootouders ermee besmetten. Ook premier Boris Johnson van Groot-Brittannië kondigde vorige week aan kinderen te willen gaan vaccineren. 

Of het advies van de Europese Commissie in Vlaanderen en Nederland inderdaad tot meer vaccinaties zal leiden, valt nog te bezien. In Nederland zegt een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid en Welzijn dat er op dit moment naar wordt gekeken. De Belgische Gezondheidsraad adviseert om dit jaar naast gezondheidswerkers, zwangeren, chronisch zieken en 65-plussers ook mensen tussen de 50 en 65 jaar te vaccineren. Wat de regering met dat advies doet, is nog onbekend, maar wel is duidelijk dat er te weinig vaccins zijn besteld. Volgens een woordvoerder van de Belgische Gezondheidsraad zijn er 2,9 miljoen vaccins besteld, terwijl de bovengenoemde categorieën zeker 4 miljoen mensen beslaan. 

Ook in Nederland zal een eventueel besluit tot uitbreiding van de griepvaccinatie stuiten op praktische problemen. Ben van der Zeijst, emeritus hoogleraar vaccinaties van het Leidse UMC, vindt daarom dat de Europese Commissie met het advies vooral ‘het eigen straatje schoonveegt’. ‘Je kunt niks met dat advies, er valt niet zoveel te schuiven met die vaccins, want de productie is allang gestart. De overheid heeft al ingekocht via Europese aanbesteding, meestal bij twee leveranciers, dus die aantallen die beschikbaar zijn liggen vast. Je kunt alleen zeggen, haal je prik als gezondheidswerker, maar dat is door de jaren heen een taaie zaak gebleken.’ In Nederland laat nog geen 30 procent van het verzorgend personeel zich vaccineren, in verpleeghuizen is dat zelfs hoogstens 15 procent. In Vlaanderen gaat het om ongeveer de helft van de zorgmedewerkers. Volgens Mensura overwegen dit jaar wel dertig procent meer werkende Belgen dan voorgaande jaren zich te laten vaccineren.