Nieuw onderzoek geeft aan dat de pestbacterie die miljoenen slachtoffers maakte niet alleen ouder is dan wetenschappelijk verondersteld. Ze blijkt oorspronkelijk ook een stuk minder besmettelijk én dodelijk geweest te zijn.
Onderzoek aan de Universiteit van Kiel bracht de tot nog toe oudste stam aan het licht van de roemruchte Yersinia pestis-bacterie. Die is verantwoordelijk voor de zogenoemde Zwarte Dood, de builenpestpandemie die in de veertiende eeuw in Europa woedde en wereldwijd naar schatting 75 tot 200 miljoen dodelijke slachtoffers maakte.
Het team onder leiding van moleculair biochemicus en archeoloog Ben Krause-Kyora trof ze aan in de vijfduizend jaar oude resten van een 20- tot 30-jarige man die eind 19de eeuw al werden opgegraven in Rinnukalns, een bekende archeologische site in het noorden van Letland. De onderzoekers deden een doorgedreven genoomsequentie en keken naar bacteriële en virale ziektekiemen.
De schedel en het kaakbeen van de man die 5000 jaar geleden besmet werd met de pestbacterie. (© Dominik Göldner, BGAEU, Berlin)
De vaststelling dat iemand zo lang geleden al besmet is geweest met Y. pestis, is eigenlijk niet eens de meest opmerkelijke, stelt prof. Krause-Kyora. ‘Het punt is vooral dat we in deze vroege stam van de bacterie zo goed als hetzelfde genoom aantroffen als in onder meer die uit de middeleeuwen, op een paar genen na. Dat heeft uiteraard altijd een invloed, maar in dit geval is dat een cruciale. We zagen namelijk dat het gen ontbrak dat het de Y. pestis mogelijk maakte vlooien te gebruiken als dragers en dus verspreiders. Ze was dus minder besmettelijk en daarnaast wellicht ook minder dodelijk.’
Maar dit onderzoek opent volgens hem ook nieuwe en bredere perspectieven. ‘We hebben het opduiken van de bacterie tweeduizend jaar vroeger in de tijd getraceerd dan tot nog toe werd aangenomen. Het lijkt er dus sterk op dat we heel dicht bij de origine van de Y. pestis gekomen zijn.’
