Wat zijn de meest verslavende drugs? De vraag lijkt gemakkelijk, maar het antwoord hangt af van aan wie je het vraagt.
Vanuit het oogpunt van verschillende onderzoekers is de potentiële verslaving afhankelijk van de schade die de drug kan berokkenen, de straatwaarde ervan, de mate waarin de drug het dopaminesysteem van de hersenen activeert, hoe aangenaam de gebruikers zich voelen, de mate waarin de drug ontwenningsverschijnselen veroorzaakt, en hoe gemakkelijk een persoon die de drug uitprobeert verslaafd geraakt.
Er zijn nog andere factoren om het verslaafpotentieel van een drug te meten, en er zijn zelfs onderzoekers die opperen dat geen enkele drug altijd verslavend is. Omdat de onderzoekers zo hard van mening verschillen, is één manier om drugs te rangschikken door het aan een panel van experts te vragen. In 2007 vroegen David Nutt en zijn collega’s dit aan een groep verslavingsexperts, en ze kregen interessante resultaten.
1. Heroïne
De experts plaatsten heroïne bovenaan de lijst van verslavende drugs met een score van 3 op 3. Heroïne is een opiaat dat het dopamineniveau in de hersenen tot 200% laat stijgen bij proefdieren. Heroïne is niet alleen de meest verslavende drug, maar hij is ook heel gevaarlijk, omdat de fatale dosis maar vijf keer zo hoog ligt als de dosis die je nodig hebt om high te worden. Heroïne is ook de op een na schadelijkste drug voor zowel de gebruiker als de maatschappij. De illegale opiatenmarkt, inclusief heroïne, werd in 2009 op 65 miljard euro geschat.
2. Cocaïne
Onze hersenen gebruiken dopamine om boodschappen van een neuron naar een andere te sturen. Cocaïne interfereert rechtstreeks met dit dopaminegebruik door de neuronen te verhinderen het dopaminesignaal uit te zetten. Hierdoor wordt het beloningssysteem van onze hersenen langdurig geactiveerd. In experimenten op dieren zorgde cocaïne ervoor dat het dopamineniveau steeg tot drie keer de normale waarde. Volgens schattingen zijn er 14 tot 20 miljoen cocaïnegebruikers en was de cocaïnemarkt zo’n 71,5 miljard euro waard.
Crack, de rookbare variant van cocaïne, is volgens experts de derde meest schadelijke drug, en cocaïnepoeder, dat een mildere high veroorzaakt, is de vijfde meest schadelijke. Zo’n 21% van de personen die cocaïne proberen, wordt er op een moment in zijn leven afhankelijk van. Cocaïne is vergelijkbaar met andere verslavende stimulerende middelen zoals methamfetamine en amfetamine.
3. Nicotine
Nicotine is het voornaamste verslavende ingrediënt van tabak. Wanneer je een sigaret rookt, absorberen je longen de nicotine snel en sturen ze het naar je hersenen. Het expertpanel van Nutt en zijn collega’s rangschikte nicotine (tabak) als derde meest verslavende stof.
Meer dan twee derde van de Amerikanen die ooit een sigaret rookte, werd verslaafd. In 2002 schatte de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat er meer dan een miljard rokers zijn en dat tabak tegen 2030 8 miljoen mensen per jaar zal doden. Laboratoriumdieren zijn verstandig genoeg om niet te roken, maar ratten drukken wel op een knop om nicotine rechtstreeks in hun bloed te krijgen. Door nicotine stijgt het dopamineniveau in het beloningssysteem van onze hersenen met 25 tot 40%.
4. Barbituraten (‘downers’)
Barbituraten zijn drugs die oorspronkelijk gebruikt werden als slaapmiddel en als middel om paniekaanvallen te behandelen. Ze verstoren de chemische signalen in de hersenen, waardoor verschillende hersengebieden minder hard werken. Bij lage doses hebben barbituraten een euforisch effect, maar hogere doses kunnen fataal zijn omdat ze de ademhaling onderdrukken. Barbituratenverslavingen kwamen meer voor toen de drugs op voorschrift verkrijgbaar waren, maar nieuwe medicijnen hebben barbituraten vervangen. Dit toont de rol van de context aan bij verslavingen: als een verslavende drug niet ruim beschikbaar is, kan hij weinig schade berokkenen. De experts van Nutt en zijn collega’s rangschikten barbituraten als de vierde meest verslavende stof.
5. Alcohol
Hoewel alcohol in de meeste landen legaal is, gaven de experts alcohol een gemiddelde score van 1,9 op 3. Alcohol heeft veel effecten op de hersenen, maar in laboratoriumexperimenten op dieren verhoogt hij het dopamineniveau in het beloningssysteem van onze hersenen met 40 tot 360%. Hoe meer de dieren dronken, hoe meer het dopamineniveau bleef stijgen.
Zo’n 22% van de personen die alcohol probeert, wordt er ooit in zijn leven verslaafd aan. De WHO schat dat 2 miljard mensen in 2002 alcohol dronken en dat meer dan 3 miljoen mensen in 2012 stierven door de gezondheidsproblemen die alcohol veroorzaakt. Volgens andere experts is alcohol ook de meest schadelijke stof.
Vertaling: Marc Lebailly
