De Wereld Gezondheidsorganizatie (WHO) schatte dat er in 2019 al 4.95 miljoen mensen zijn overleden door de directe of indirecte gevolgen van antibiotica resistentie. Het is dus een van de grootste bedreigingen voor de mondiale gezondheidszorg.
Antimicrobiële resistentie houdt in dat micro-organismen, zoals bacteriën, schimmels, virussen of parasieten, niet meer afgedood worden door de antibiotica die oorspronkelijk effectief waren. Wereldwijd is de opkomst van resistente bacteriën, waaronder resistente gram-negatieve kiemen zoals Klebsiella pneumoniae en Pseudomonas aeruginosa, en schimmels, waaronder Candida auris, erg zorgwekkend. Infecties met deze resistente micro-organismen kunnen leiden tot hoge sterftecijfers, vooral bij kwetsbare patiënten. De behandelopties voor dit soort infecties zijn veel beperkter, wat kan leiden tot therapiefalen.
In België is de situatie niet anders. Het veelvuldig en vaak incorrect gebruik van antibiotica in de gezondheidszorg, de voedingsindustrie en de veeteelt heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van resistentie in onze ziekenhuizen. Daarenboven zorgt de bijna ongelimiteerde globale mobiliteit van mensen ervoor dat resistente kiemen efficiënt verspreid kunnen worden van één plaats naar andere delen in de wereld. In onze ziekenhuizen stellen we bijvoorbeeld multiresistente kiemen vast bij patiënten die recent gehospitaliseerd werden in landen met heel hoge resistentiecijfers. Deze kiemen kunnen vervolgens in de ziekenhuisomgeving terecht komen en zo verspreid worden naar andere patiënten.
Inzetten op het voorkomen van infecties met resistente bacteriën in gezondheidsinstellingen is primordiaal. Maar ook het tijdig identificeren van patiënten die drager zijn van multiresistente bacteriën is belangrijk, net zoals het belangrijk is om de oorzakelijke kiem juist te identificeren en snel te testen welke antibiotica effectief zijn. Op basis van een gevoeligheidsbepaling van de kiem, kunnen artsen gerichte behandelingen opstarten. Dit verkort niet alleen de behandelduur, maar vermindert ook het risico op verdere resistentieontwikkeling. Naast het zoeken naar nieuwe geneesmiddelen voor resistente organismen, is de ontwikkeling van nieuwe diagnostische methoden dus erg belangrijk.
Dreiging
De noodzaak voor de ontwikkeling van nieuwe antibiotica en antibiotica alternatieven die de strijd aankunnen tegen resistente infecties is urgent. De huidige ontwikkelingsnelheid voor nieuwe antimicrobiële middelen is onvoldoende om de snelgroeiende dreiging van resistentie het hoofd te bieden. Zonder voortdurende investeringen en innovaties in antibioticumonderzoek, zullen we steeds vaker geconfronteerd worden met situaties waarin behandelingen falen. Dit kan leiden tot een toekomst waarin ‘gewone infecties’ zoals een long- of urinewegontsteking weer erg dodelijk kunnen zijn.
Daarnaast is een multidisciplinaire aanpak van infecties noodzakelijk, waarbij artsen, (ziekenhuis)apothekers en verpleegkundigen samenwerken om antibiotica zo correct mogelijk te gebruiken. Sleutelelementen voor correct gebruik van antibiotica zijn onder andere snelle diagnostiek, keuze van het juiste antibioticum, een voldoende hoge dosis, snelle aanpassing van brede naar meer gerichte antibiotica en korte duur van de behandeling. Ook educatie van de patiënt over het correct gebruik van antibiotica is essentieel. Daarom worden patiënten aangeraden om “het voorschrift” strikt te volgen, en zelfbehandeling ten zeerste te vermijden.
De strijd tegen antimicrobiële resistentie vraagt ook om een wereldwijde samenwerking. Organisaties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hebben richtlijnen opgesteld om het gebruik van antibiotica te optimaliseren en de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen te stimuleren. Samenwerking tussen zowel beleidsmakers, farmaceutische industrie als academische gemeenschap is in dit kader heel belangrijk. Alleen door gezamenlijke inspanningen kunnen we de toenemende dreiging van antimicrobiële resistentie effectief aanpakken.
