In het vakblad PNAS melden de onderzoekers hoe ze in stalen die tussen 2011 en 2018 werden verzameld bij Chinese varkens een varkensgriepvirus identificeerden dat ‘alle kenmerken vertoont van een kandidaat voor een pandemie’.

‘Het virus is een mengvorm van drie influenzavirussen’, zegt Kristien Van Reeth, expert in varkensgriepvirussen aan de UGent. ‘Het heeft de oppervlakte-eiwitten van het zogenoemde avian-like H1N1 varkensgriepvirus, dat oorspronkelijk uit vogels afkomstig is. Dat virus circuleert al sinds 1979 in de Europese varkenspopulatie, en heeft zich nadien verspreid in Azië. Daarnaast draagt het genen van het H1N1 virus dat in 2009 de Mexicaanse griep veroorzaakte, en nog één gen van een ander varkensgriepvirus.’

Bij varkens circuleren tientallen influenzavirussen die zich met elkaar kunnen vermengen, waarbij nieuwe varianten met nieuwe eigenschappen ontstaan. ‘Een mengvorm tussen avian-like H1N1 en het Mexicaanse griepvirus is op zich niet nieuw’, zegt Van Reeth. ‘Zulke mengvormen zijn al langer bekend en lijken steeds vaker voor te komen. We weten dat de genen van het Mexicaanse griepvirus het makkelijker maken voor dierlijke griepvirussen om zich te vermeerderen in de mens. Maar tot dusver heeft dat enkel in 2009 tot een pandemie geleid.’

‘Vrijwel alle varianten van varkensinfluenzavirussen zijn in staat over te springen naar de mens’, zegt Van Reeth. ‘Elk jaar zijn er bevestigde gevallen van varkensinfluenza bij de mens. Vooral in de Verenigde Staten, waar men dit beter opvolgt. Maar dat blijft bijna altijd beperkt tot één geval, een zogenoemde blind eindigende infectie. Meestal zijn de symptomen heel mild. Om uit te groeien tot een pandemie moet het virus vlot van mens op mens worden overgedragen. We weten nog steeds niet welke eigenschappen daar precies voor nodig zijn.’

De Chinese onderzoekers toonden wel aan dat het virus kan doorgegeven worden tussen fretten, het vaakst gebruikte proefdiermodel bij onderzoek naar influenzavirussen. ‘Dat is een reden voor waakzaamheid’, zegt Van Reeth. ‘Maar er zijn al verschillende andere varkensinfluenzavarianten bekend die daar ook in slaagden en toch geen problemen bij de mens hebben veroorzaakt.’

De Chinese onderzoekers toonden aan dat negentig procent van de mensen die ze onderzochten geen antistoffen tegen het virus hebben. ‘Dat wijst erop dat de meeste mensen gevoelig zijn voor deze virusvariant’, zegt Van Reeth. ‘Dat sommigen wel antistoffen in het bloed hebben, betekent echter niet automatisch dat ze ook door het virus zijn geïnfecteerd. De antistoffen kunnen ook het gevolg zijn van eerdere infecties met menselijke H1N1 virussen.’

De onderzoekers roepen op het virus goed in de gaten te houden. Van Reeth treedt hen daarin bij. ‘Er is sowieso nood aan een betere monitoring van de influenzavirussen die bij varkens circuleren. We zouden voortdurend moeten opvolgen welke varianten in verschillende delen van de wereld voorkomen. Zo kunnen we varianten met mogelijk belang voor de mens identificeren en onderzoeken vooraleer er een pandemie uitbreekt, en op tijd vaccins en geneesmiddelen beginnen ontwikkelen. Het is helaas erg moeilijk om daar financiering voor te vinden.’