Eierstok overleeft diepvriezer

Menselijke eierstokken kunnen veilig worden ingevroren en ontdooid, blijkt uit Nederlands onderzoek.

Meisjes en vrouwen die een kankerbehandeling moeten ondergaan, kunnen door zowel chemotherapie als radiotherapie hun vruchtbaarheid verliezen. Een manier om dat te voorkomen is een spoed-ivf, waarbij de eicellen van de vrouw buiten het lichaam worden bevrucht met het zaad van de partner en worden ingevroren, tot de vrouw genezen is en een kind wil. Wie geen partner heeft, kan ook onbevruchte eicellen laten invriezen. Nadeel van deze methode is dat die niet lukt bij elk type kanker, omdat zo’n spoed-ivf minimaal enkele weken tijd vraagt en niet alle kankerbehandelingen zo lang kunnen worden uitgesteld.

Een andere mogelijkheid is het invriezen en na de kankerbehandeling ontdooien en terugplaatsen van een stripje eierstokweefsel, dat onrijpe eicellen bevat. Helaas is de levensduur van zo’n stripje beperkt omdat de doorbloeding van het teruggeplaatste weefsel pas na enkele dagen tot stand komt, waardoor veel eicellen verloren gaan.

Gynaecoloog Renne Gerritse van Radboud UMC zette een logische volgende stap. Hij onderzocht of het mogelijk is om een volledige eierstok – dus ook de vaatsteel die zorgt voor de bloedtoevoer – veilig in te vriezen en te ontdooien. Dit lukte eerder wel al bij ratten en schapen, maar die eierstokken zijn veel kleiner dan die van mensen, en dus makkelijker zonder schade extreem af te koelen.

Gerritse begon zijn onderzoek bij koeien, omdat hun eierstokken ongeveer even groot zijn als die van mensen. In het Nijmeegse slachthuis mocht hij voor zijn wetenschappelijke experimenten bij juist gedode koeien de eierstokken wegnemen om die op verschillende manieren in te vriezen. Zo vond hij een manier om de eierstok in zijn geheel in te vriezen en weer te ontdooien, zonder er schade aan te berokkenen. Niet alleen aan de buitenkant, waar de eicellen liggen, maar ook aan de binnenkant, wat de eicellen op langere termijn in stand houdt.

Vervolgens paste hij deze methode toe op menselijke eierstokken die om medische redenen weggehaald waren. Ook die bleken na invriezen en ontdooien weer dezelfde vitaliteit te hebben als vers uitgenomen exemplaren.

Of dit betekent dat de ontdooide eierstokken na terugplaatsing in het lichaam weer naar behoren zullen functioneren en voor de rijping van eicellen zullen zorgen, moet nog worden onderzocht. Ook moet nog worden onderzocht hoe kan worden voorkomen dat de eierstok die wordt uitgenomen bij een vrouw met kanker, geen uitgezaaide tumorcellen bevat. Want dan zou de vrouw niet alleen haar eierstok, maar ook haar kanker kunnen terugkrijgen. (ev)