Experimenteel medicijn geneest apen van ebola

Canadese en Amerikaanse onderzoekers melden vandaag in de online versie van het vakblad Nature dat het experimentele serummengsel ZMapp apen tegen het ebolavirus beschermt. Alle 18 apen die met ebola werden besmet en vervolgens met ZMapp behandeld overleefden de infectie, zelfs wanneer de behandeling pas in een vergevorderd stadium van de ziekte werd gestart. De experimentele therapie moet nog bij mensen op veiligheid worden getest, maar deze resultaten tonen aan dat ZMapp een veelbelovende optie is voor de behandeling van ebola.

ZMapp is het experimentele middel dat eerder deze maand - voor het eerst bij mensen - werd toegediend aan twee Amerikaanse hulpverleners, dokter Kent Brantly en Nancy Writebol, die met het ebolavirus waren besmet. Allebei herstelden ze van de ziekte. Daarna werden ook nog drie Liberiaanse artsen en de 75-jarige Spaanse missionaris Miguel Pajares met het middel behandeld. Voor de missionaris en één Liberiaanse arts kon de behandeling echter niet meer baten.

Dat het middel zo snel werd toegediend is ongewoon omdat de veiligheid en effectiviteit nog niet werd getest op mensen. De U.S. Food and Drug Administration en de WHO maakten echter een uitzondering op basis van de 'Compassionate Use'-regel, die zegt dat het gebruik van niet geteste medicijnen is toegestaan als laatste redmiddel in schrijnende gevallen.

Het experimentele intraveneuze middel is een mengsel van drie monoklonale antilichamen dat na besmetting van muizen wordt verkregen, en een immunologische bescherming moet bieden tegen het ebolavirus. Om de behandeling te testten, dienden onderzoekers van de Public Health Agency of Canada en de University of Texas drie groepen van zes apen een dodelijke dosis van het ebolavirus toe, om hen daarna met ZMapp te behandelen. De eerste groep kreeg de behandeling voor het eerst drie dagen na besmetting, en vervolgens ook nog op zes en negen dagen. De tweede groep kreeg ZMapp na vier, zeven en tien en de derde groep na 5, 8 en 11 dagen. Alle dieren overleefden, en werden na 21 dagen genezen verklaard.

En nu een medicijn voor West-Afrika?

Dit experiment betekent een doorbraak in de zoektocht naar een behandeling van ebola. Eerdere experimentele middelen hadden slechts beperkt succes: ze werkten enkel bij toediening meteen na de besmetting, of de kans op genezing was minder dan de helft. Het moet gezegd, in dit experiment gebruikten de onderzoekers de Kikwitvariant van het ebolavirus, omdat de huidige streng die momenteel door Guinee, Liberia en Sierra Leone raast nog niet ter beschikking was toen het experiment begon. Een eerste test met de nieuwe variant in een celcultuur toonde wel al aan dat ZMapp de replicatie van het virus stopzet. Nu willen de onderzoekers hun behandeling ook op apen die besmet zijn met de nieuwste variant van het ebolavirus testen.

Hoewel ZMapp nu al in West-Afrika bij 6 ebolapatiënten – waarvan er 4 overleefden – is toegediend, moet de effectiviteit en veiligheid nog worden getest. Dat doen is uiterst moeilijk, omdat een bewuste besmetting van vrijwilligers in een klinische studie gevaarlijk en onethisch is. Bovendien kost het opzetten van dergelijke studies veel geld, net als het uiteindelijke opdrijven van de productie voor een massale inzet van het middel. Dat geld verwachten de onderzoekers niet vanuit de farmaceutische industrie, voor wie de ontwikkeling van een middel tegen ebola nooit rendabel zal zijn. Financiering zal met andere woorden van een gulle overheid moeten komen.