Farmabedrijf Roche zwaar onder vuur
15 november 2012 door DDCHet conflict tussen wetenschappers en farmabedrijf Roche bereikt een hoogtepunt.
‘Europese overheden zouden Roche moeten vervolgen, en artsen zouden het bedrijf moeten boycotten’. Dat zegt Peter Gøtzsche, hoofd van het Nordic Cochrane Centre in Kopenhagen, die hoopt dat Roche er op die manier toe zal worden verplicht om alle onderzoeksgegevens over de griepremmer Tamiflu vrij te geven.
De Cochrane Collaboration is een internationaal samenwerkingsverband van wetenschappers die alle studies naar de werking en veiligheid van behandelingen onder de loep nemen en er adviezen uit formuleren voor andere artsen. Voor Tamiflu is dat vooralsnog niet gelukt, omdat de Cochrane-onderzoekers in een al jarenlang aanslepend conflict zijn verwikkeld met Tamifluproducent Roche over het vrijgeven van informatie over klinische studies.
Tamiflu (oseltamivir) wordt beschouwd als hét middel om een grieppandemie mee te bestrijden. Overheden van verschillende landen hebben het daarom al voor miljarden euro’s van het medicijn ingeslagen. Maar niet alle wetenschappers zijn overtuigd van de kracht van Tamiflu. Het farmabedrijf Roche, producent van Tamiflu, wordt er zelfs van beschuldigd geheim te houden dat het middel onvoldoende werkt, en zelfs kwalijke bijwerkingen heeft.
Het medische vakblad Britisch Medical Journal (BMJ) schaarde zich eerder al achter de Cochrane-onderzoekers en wijdde zelfs een speciale website aan het probleem. Enkele weken geleden verwonderde hoofdredacteur Fiona Godlee zich er in een editoriaal nog over dat belastingbetalers wereldwijd miljarden hebben betaald om voorraden aan te leggen van een geneesmiddel waarvan enkel de fabrikant alle gegevens over de werking en de veiligheid heeft gezien. De Cochrane-onderzoekers vrezen dat de werkzaamheid van het middel overdreven wordt en dat mogelijke bijwerkingen onvoldoende worden onderkend. ‘Zolang we niet alle data hebben, hebben we er geen idee van of Tamiflu nuttig, nutteloos of schadelijk is’, zegt Chris Del Mar van de Cochrane Acute Respiratory Infections Group.
Roche weerlegde in oktober in een officiële mededeling alle aantijgingen. Het bedrijf zou de Cochrane-onderzoekers 3.200 pagina’s informatie hebben bezorgd, die hen toeliet hun vragen te beantwoorden. Aan hun vraag om nog meer informatie werd niet tegemoetgekomen, omdat ze weigerden een vertrouwelijkheidsovereenkomst te ondertekenen – een versie van de feiten die de wetenschappers bestrijden. Het bedrijf zegt ook aan alle wettelijke verplichtingen te hebben voldaan en alle informatie over klinische studies aan de bevoegde autoriteiten te hebben bezorgd. Ook dat klopt niet, melden de Cochrane-onderzoekers in een op 8 november gepubliceerde reactie: het European Medicines Agency (EMA), dat beslist of geneesmiddelen op de Europese markt worden toegelaten, beschikt voor minstens 15 studies niet over alle data.
Geen perfect geneesmiddel
Marc Van Ranst, viroloog verbonden aan de KU Leuven, volgt het conflict al geruime tijd. ‘Als we willen dat alle informatie over klinische studies publiek wordt gemaakt, dan moeten we de wet veranderen, want een bedrijf is daar op dit moment niet toe verplicht. Maar het EMA moet uiteraard wel inzage in alle studies hebben.’
In een open brief in het MBJ vraagt Gøtzsche zich af waarom het zo moeilijk is om alle data boven water te krijgen, en waarom Roche de informatie niet gewoon vrijgeeft, als de griepremmer toch doet wat het bedrijf beweert. Op een conferentie over transparantie in geneesmiddelenonderzoek, die eerder deze week in het Europees Parlement werd gehouden, zei Gøtzsche dat ‘Tamiflu wellicht niet effectiever is dan aspirine of paracetamol, geneesmiddelen die veel goedkoper zijn.’ Een brug te ver, volgens Van Ranst. ‘Dat Tamiflu enkel iets tegen koorts doet, zoals aspirine of paracetamol, is manifest onwaar. Er is zeker een antiviraal effect. Maar een perfect geneesmiddel is het zeker niet: het werkt enkel in de eerste 48 uur na het beginnen van de ziekte. In België gebruiken we het daarom bijzonder weinig in het griepseizoen, in tegenstelling tot veel andere landen.’
De Europese Commissie werkt momenteel aan een nieuwe richtlijn die meer transparantie over de resultaten van klinische studies moet garanderen. ‘Maar in zijn huidige vorm volstaat die niet’, zegt Gøtzsche, ‘De richtlijn heeft het enkel over samenvattingen van resultaten en verplicht bedrijven dus nog steeds niet om alle informatie openbaar te maken.’
Meer over dit onderwerp in de volgende Eos:
De geneeskunde is ziek
Slecht opgezette studies, weggemoffelde onderzoeksresultaten, een goed geoliede marketingmachine en belangenvermenging tussen artsen en de farma-industrie. Er is veel loos met onze geneeskunde en de patiënten zijn daarvan de dupe. U leest er meer over in de volgende Eos. Vanaf donderdag 22 november in de winkel.
