Het vaccin tegen het humaan papillomavirus, Gardasil 9, is opgenomen in het vaccinatieprogramma van de Vlaamse overheid. Sommigen beweren dat het ernstige gevolgen kan hebben, waaronder hartaanvallen, beroertes en zelfs sterfte. Klopt dat?
Deze factcheck is gemaakt door studenten journalistiek van de KU Leuven in samenwerking met de Eos-redactie en verscheen ook op het platform factcheck.vlaanderen.
Het humaan papillomavirus (HPV) kent meer dan honderd verschillende types. Sommige verdwijnen vanzelf of hebben lichte gevolgen, zoals wratten. Andere kunnen op lange termijn baarmoederhalskanker veroorzaken. Het virus is seksueel overdraagbaar: zo’n 80 procent van de vrouwen komt er vroeg of laat mee in aanraking. De Vlaamse overheid raadt daarom aan om tijdig te vaccineren.
Gardasil 9, het vaccin tegen het humaan papillomavirus, is gratis voor jongeren van elf en twaalf jaar. Het maakt deel uit van het vaccinatieprogramma van de Vlaamse overheid. Gardasil 9 werkt het best wanneer kinderen nog niet in aanraking zijn gekomen met het virus, dus voor ze seksueel actief zijn.
Een verbale en niet onaanzienlijke groep mensen beweert dat het HPV-vaccin – en andere vaccins – schadelijk is. Volgens deze antivaxers leiden de vaccins tot verhoogde risico’s op verlamming, hartaanval, beroerte, epilepsie of zelfs sterfte. De vaccinatie is nutteloos, zeggen ze. Uitstrijkjes en routinecontroles bij de gynaecoloog zouden volstaan.
De tegenstanders baseren hun kritiek op wankele bronnen
De tegenstanders illustreren hun kritiek op Gardasil 9 met wankele bronnen, waaronder onbetrouwbare wetenschappers en ngo’s. Zo vecht Judicial Watch naar eigen zeggen voor verantwoording en integratie binnen justitie, en omschrijft ngo National Vaccine Information Center (NVIC) zichzelf als ‘de oudste en grootste consumentenorganisatie die opkomt voor de veiligheid van vaccins’. Beide lijken op het eerste gezicht een betrouwbare bron, maar ze staan bekend voor het verspreiden van valse en ongefundeerde beweringen.
Geen autisme
Een klacht die eenvoudig en vaak vastgesteld wordt na het toedienen van het HPV-vaccin is ongemak door de injectie zelf. Op de website allesoverkanker.be is te lezen dat 80 procent last krijgt van pijn rond de prikplek en spierpijn in de bovenarm. Nog voorkomende klachten zijn jeuk, een rode huid of een plaatselijke verdikking. Een meta-analyse (2017) en een review paper (2014) concluderen dat pijn op de injectieplaats inderdaad een veel voorkomende klacht is, maar van voorbijgaande aard is.
Daarnaast meldt het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat meisjes ook buikpijn, misselijkheid, moeheid, hoofdpijn of koorts kunnen ervaren. Deze klachten zijn eveneens mild en gaan vanzelf weg.
Wat met ernstiger bijwerkingen op langere termijn? Volgens het RIVM gebeurden de eerste inentingen bij vrouwen bijna tien jaar geleden. Sindsdien zou hun gezondheid nauwlettend in de gaten gehouden worden. Twee studies (2011 en 2013) vonden alvast geen verschil in risico op ernstige bijwerkingen tussen de vaccin- en controlegroepen.
Er is geen wetenschappelijk bewijs dat HPV-vaccins aandoeningen zoals auto-immuunziektes of autisme veroorzaken
Volgens Willy Poppe, gynaecoloog aan het UZ Leuven en gespecialiseerd in HPV, krijgt één op honderdduizend personen een ernstige aandoening via inenting voor HPV. Het gaat om het syndroom van Guillain-Barré, een ontsteking van de zenuwen.
Daarbij hoort een kanttekening: het syndroom kan het gevolg zijn van verschillende soorten vaccinaties, en dus ook nog andere oorzaken hebben.
Symptomen van het complex regionaal pijnsyndroom en het posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom worden weleens verward met symptomen van andere aandoeningen. Daarom wordt er al snel naar het HPV-vaccin als oorzaak gewezen. Het Europees Geneesmiddelenbureau beweert dat er geen bewijs is dat het HPV-vaccin CRPS of POTS kan veroorzaken.
Op laatjevaccineren.be, een officiële website van de Vlaamse overheid, staat dat er nog geen wetenschappelijk bewijs is dat HPV-vaccins op lange termijn aandoeningen zoals auto-immuunziektes of autisme veroorzaken. De claim dat vaccinatie autisme veroorzaakt is afkomstig uit een paper die teruggetrokken werd omwille van fraude, waardoor de auteur, Andrew Wakefield, uit het artsenregister werd geschrapt. Uit een recente meta-analyse (2018) en een review paper (2014) kwam eveneens geen bewijs voor een oorzakelijk verband naar boven.
Vermeende effecten op zwangerschap
Volgens antivaxers heeft Gardasil 9 een mogelijke nevenwerking voor de vruchtbaarheid en bij zwangerschap. In de bijsluiter van Gardasil 9 (2010) staat dat uit meer dan duizend zwangerschapsuitkomsten niet geconcludeerd kan worden dat Gardasil 9 misvormend of toxisch is voor foetussen of baby’s. Uit een meta-analyse(2011) blijkt eveneens dat er weinig data te vinden is over abnormale zwangerschapsuitkomsten.
Het RIVM stelt dat het vaccin geen stoffen bevat die invloed hebben op de voortplantingsorganen. Het kan dus geen onvruchtbaarheid veroorzaken.
Zowel het RIVM als onderzoeken uit 2013 en 2018 tonen aan dat er verder geen verband is tussen het HPV-vaccin, Cervarix, en een verhoogd risico op chronisch vermoeidheidssyndroom. Wel kon een analyse uit 2016 van langdurige klachten door het vaccin geen causaal verband tussen Cervarix-vaccinatie en CVS uitsluiten. Al kon het dat ook niet aantonen.
Aluminiumbestanddelen
Wat met kanker? Er bestaat enige bezorgdheid over bepaalde stoffen die in het HPV-vaccin zitten. Op de website van Stichting Vaccinvrij wordt bijvoorbeeld gesteld dat er heel veel onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek bestaat over de schadelijke werking van aluminium in vaccins, en dat polysorbaat 80 in onafhankelijke bronnen geassocieerd wordt met kanker. Uit een eerdere factcheck blijkt dat de hoeveelheid aluminium in het vaccin niet voldoende is om onveilig te zijn. Polysorbaat 80 wordt zelfs gebruikt in medicijnen die kanker bestrijden, zoals Etomedac 20 mg/ml.
Volgens het RIVM is er tot slot nog nooit iemand overleden door een HPV-vaccinatie, wat ook bevestigd werd in een onderzoek (2015). Ook Poppe stelt dat er geen causaliteit tussen het vaccin en overlijden is aangetoond.
Conclusie
We beoordelen de claim dat het HPV-vaccin schadelijk is als niet waar. In de afgelopen tien jaar werd geen causaal verband vastgesteld tussen het vaccin en ziektes die sommige gevaccineerden kregen. Ernstige bijwerkingen op langere termijn blijven onbewezen.
Het aantal patiënten dat dankzij het HPV-vaccinatie gespaard is gebleven van ernstige ziektes zoals kanker, overstijgt het aantal gevaccineerden met aandoeningen die niet bewezen gerelateerd zijn aan het vaccin.
