Je oren zijn een rechtstreekse toegangspoort tot een sociaal leven. Wanneer je doof wordt, en dit bijgevolg wegvalt, krijgen de hersenen het vaak moeilijk om taken correct uit te voeren.
We hebben het allemaal al eens meegemaakt: je bent op een festival en het is jouw beurt om drankjes te bestellen voor je vrienden aan de toog. De bestelling luidt: drie pintjes en twee cola’s. Je komt terug met twee pintjes en drie waterflesjes. Door het vele omliggende rumoer en muziek heb je de boodschap niet goed gehoord. De eerste tekenen van gehoorverlies, lachen je vrienden? Niet noodzakelijk. Het zijn namelijk ook onze hersenen, en niet alleen maar de oren, die ertoe bijdragen dat alles goed gehoord en begrepen wordt.
Wereldwijd hebben wetenschappers al aangetoond dat gehoorverlies een belangrijke risicofactor vormt voor een versnelde cognitieve achteruitgang en daardoor het risico op dementie ook doet toenemen. Omgezet in cijfers betekent dit dat we maar liefst 8% minder dementie-gevallen zouden hebben als er geen gehoorverlies zou zijn. Wetenschappers zijn het alleen nog niet helemaal eens over de wisselwerking tussen onze oren en onze hersenen. Ik neem je graag mee in de verschillende theorieën die een mogelijke verklaring kunnen vormen.
De wisselwerking tussen oren en hersenen
Op het eerste zicht lijkt het voor de hand liggend: het lijkt normaal dat oudere mensen minder goed beginnen horen, net zoals ze ook slechter te been zijn, een bril nodig hebben en dat ze vergeten waar ze hun sleutels hebben weggelegd. Het zijn gewoon twee symptomen die vaak samen voorkomen, maar daarom hoeven ze elkaar nog niet te beïnvloeden. Dat kan inderdaad, al lijkt het toch iets ingewikkelder dan dat.
De situatie van het verkeerd verstaan in situaties met veel achtergrondlawaai is herkenbaar. Als we ontleden hoeveel verschillende taakjes onze hersenen op dat moment moeten uitvoeren komen we uit op het volgende: er is aandacht nodig om je te focussen op de kernboodschap, je hersenen moeten tegelijkertijd al het lawaai onderdrukken en op de achtergrond plaatsen en daarbovenop wordt je werkgeheugen en kortetermijngeheugen in gang gezet om de juiste bestelling te kunnen onthouden.
De energiemannetjes in de hersenen moeten dus extra veel werk leveren waardoor hun batterij sneller kan leeglopen. Soms moeten ze daarbovenop ook nog eens compenseren voor iemand die al gehoorproblemen heeft. De kernboodschap wordt dan niet (volledig) gehoord waardoor ze meer energie moeten gebruiken om de informatie te vervolledigen en de energiemannetjes nog meer uitgeput raken. De energiemannetjes kunnen dan niet meer ingezet worden voor andere geheugentaken, met als gevolg dat de geheugenprestaties afnemen. Op deze manier zorgt een slecht gehoor dus ook voor vergeetachtigheid.
De hersenen en het gehoororgaan bestaan uit oneindig veel cellen, neuronen en haarcellen. De haarcellen geven het startschot om de neuronen in de hersenen aan het werk te stellen wanneer er geluid is. Iemand met gehoorverlies heeft minder haarcellen waardoor er dus minder neuronen in gang schieten. De niet-aangestuurde neuronen komen terecht in een soort van permanente sluimerstand waardoor ze uiteindelijk hun functie verliezen en afsterven. Deze schade kan zich verder uitbreiden naar neuronen uit naburige hersengebieden met als gevolg een verlies van hersenfuncties en cognitieve achteruitgang.
De oren als toegangspoort voor een sociaal leven
De impact van je oren op je hersenen is dus zeker niet te onderschatten. We moeten er goed zorg voor dragen. Dit kunnen we doen door ze uiteraard goed te beschermen tegen (te) luide geluiden van buitenaf, maar anderzijds blijkt ook dat voldoende stimulatie belangrijk is. De haarcellen moeten ten allen tijden de neuronen kunnen blijven aansturen om ze zo lang mogelijk in leven te houden. Je kan het vergelijken met spierkracht. Als je dit niet onderhoudt, zullen je spieren ook steeds minder fit en sterk worden. Dat is bij je hersenen net zo.
Het dragen van hoorapparaten of hoorimplantaten en een rijkelijk gevulde sociale agenda vormen dus de basis voor het behouden van een fit brein. Uit recent onderzoek blijkt namelijk dat de cognitieve achterstand die slechthorende ouderen hebben opgebouwd voor een groot stuk kan worden weggewerkt door het dragen van zo’n hoorimplantaat. Het geheugen gaat erop vooruit en patiënten kunnen opnieuw genieten van een sociaal leven.
