Microben die gaatjes veroorzaken, kunnen zich aan elkaar verankeren en zo over je tanden 'kruipen'.
We weten het allemaal: je tanden poetsen is belangrijk. Niemand zit immers te wachten op gaatjes. Na de resultaten van een nieuwe studie sla je waarschijnlijk geen poetsbeurt meer over. Een team van Amerikaanse onderzoekers heeft namelijk een ‘superorganisme’ ontdekt in het speeksel van peuters met ernstig tandbederf.
Het gaat om een samenwerking tussen bacteriën en schimmels. Wanneer die twee samenkomen ontstaat er krachtige combinatie. Samen zijn ze plakkeriger, beter bestand tegen antimicrobiële stoffen en moeilijker te verwijderen van tanden dan de bacteriën of de schimmels alleen. Bovendien ontstaan er onverwachts "ledematen" die hen ertoe aanzetten om te "lopen" en "springen" om zich snel over het tandoppervlak te verspreiden.
De ontdekking werd per toeval gedaan toen het team keek naar speekselmonsters van peuters die agressief tandbederf ontwikkelden. Onder de microscoop waren bacteriën en schimmels te zien die hun krachten gebundeld hadden. En slim is het wel: door een samenwerking aan te gaan, ontstonden er nieuwe eigenschappen die de micro-organismen alleen niet zouden kunnen bereiken.
Partners in crime
Hoewel sommige bacteriën zichzelf kunnen voortbewegen met behulp van zweepstaartjes, ook wel flagella genoemd, zijn de bacteriën in de huidige studie op zichzelf niet-beweeglijk. In plaats daarvan gebruiken zij de schimmel. Door zich aan het oppervlak van de schimmel te verankeren ontstaat een superorganisme dat zich naar voren duwt. De vastzittende bacteriën kunnen zo meeliften met de schimmels.
Het team probeerde de situatie na te bootsen in een laboratoriumsysteem, waarbij de bacteriën, schimmels en een tandachtig materiaal gekweekt werden in menselijk speeksel. Er ontstond een sterk georganiseerde structuur van bacterieclusters in een complex netwerk van schimmeldraden, wat leek op een lijmachtig materiaal. De onderzoekers hopen dat deze inzichten en het vroegtijdig aanpakken van deze ‘lijmvorming’ een therapeutische strategie kan zijn om tandbederf bij kinderen te voorkomen.
‘De schimmel beschermt de bacterie tegen fysische krachten en chemische aanvallen’
Expert op het gebied van schimmels in de mond Bastiaan Krom (preventieve tandheelkunde, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam): ‘Het onderzoek laat zien dat de schimmel Candida albicans bijdraagt aan de vorming van tandplaque, vooral in relatie tot de bacterie Streptococcus mutans. Deze bacterie is schadelijk voor je tanden omdat het zeer goed kan aanhechten en omdat het snel je glazuur kan oplossen. De schimmel is een aantrekkelijke partner voor S. mutans en het beschermt de bacterie tegen fysische krachten (denk aan het poetsen met een tandenborstel) en tegen chemische aanvallen (denk aan mondspoelmiddelen). Dit was al wel bekend voor veel andere bacteriën maar nog niet zo duidelijk als in dit onderzoek.’
‘Er blijven uiteraard ook nog veel vragen over. Zo is de vraag of de schimmel direct betrokken is bij het ontstaan van gaatjes nog niet beantwoord. Daarnaast blijkt uit deze studie dat lang niet in alle gevallen Candida albicans aantoonbaar aanwezig is in de mond. Is er in dat geval een andere schimmel die dezelfde functie kan vervullen? De studie is een belangrijke stap naar meer inzicht in ernstig tandbederf. Daarnaast draagt het bij aan de realisatie dat er meer in de mond zit dan bacteriën en dat de andere spelers zeker niet vergeten moeten worden in de context van mond gezondheid en ziekten. De komende jaren zullen we hier naar verwachting veel meer over gaan horen.’
