Virussen worden soms gebruikt om kankercellen te vernietigen. Die behandeling werkt lang niet bij iedereen. Nieuw onderzoek toont aan hoe dat komt: de kankercellen wekken een ontstekingsreactie op om zichzelf te beschermen.
De zogenaamde ‘oncolytische virussen’ kunnen kankercellen doden en een immuunrespons tegen de tumor te stimuleren, zonder gezonde cellen aan te tasten. Deze viro-immunotherapie werkt echter slechts bij een minderheid van de patiënten en de reden daarvan was nog onbekend. Britse wetenschappers keken naar de omgeving van een tumor en onderzochten hoe kankercellen interacties aangaan met hun buurcellen. De onderzoekers ontdekten dat kankercellen het omringende weefsel kunnen waarschuwen, wat leidt tot een ontstekingsreactie. Daardoor wordt het voor virussen moeilijker om de kankercel binnen te dringen en zich te vermenigvuldigen.
De kankercellen gaan met name interacties aan met kanker-geassocieerde fibroblasten (‘cancer associated fibroblasts’ CAF's). Van deze cellen is bekend dat ze een belangrijke rol spelen bij de bescherming, groei en verspreiding van kanker. De onderzoekers ontdekten dat wanneer kankercellen in direct contact staan met CAF's, er een ontstekingsreactie ontstaat. Deze beschermende ontstekingsreactie treedt op wanneer kankercellen kleine hoeveelheden cytoplasma, de vloeistof in hun cellen, doorgeven aan de CAF's. Dit zorgt ervoor dat de fibroblasten een signaal afgeven aan nabijgelegen cellen en hen zo vragen om een handje te komen helpen.
Kaping
Een dergelijk proces vindt alleen plaats wanneer kankercellen en fibroblasten in direct contact met elkaar staan. In gezond weefsel zou dit type ontstekingsreactie alleen optreden tijdens letsel, omdat er meestal een membraan is dat de cellen uit elkaar houdt. De kankercellen kapen dus eigenlijk een lichaamseigen beschermingsmechanisme om beter te kunnen overleven. Het blokkeren van dit beschermingsmechanisme zou in de toekomst mogelijk kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van een behandeling die de virussen kan helpen om kankercellen effectiever te bestrijden.
Tumorimmunoloog Jeanette Leusen (UMC Utrecht): “Dit is een zeer interessante studie die ons meer inzicht geeft in hoe kankercellen ons lichaam kunnen gebruiken om zichzelf te beschermen tegen de therapieën die wij proberen in te zetten om kanker te bestrijden. Normaal gesproken proberen kankercellen het immuunsysteem te onderdrukken om daardoor niet herkend en opgeruimd te worden, maar in dit geval zetten ze het juist aan om zich te beschermen.”
Vloeistofoverdracht
Leusen vervolgt: “Het vernieuwende van de studie is het speciale contact dat kankercellen met de CAF’s maken. Dat doen ze door middel van transcytose, een mechanisme waarmee via overdracht van vloeistof, signaalstoffen vanuit de kankercel worden overgebracht in de gezonde cel, de CAF, die daardoor in een staat van ontsteking raakt. Dit mechanisme is zeer interessant. De resultaten van dit onderzoek zullen zeker helpen bij het verbeteren van oncolytische virussen en daarmee kankertherapie, maar is op dit moment nog ver van een directe toepassing”.
Hoogleraar translationele immunotherapie John Haanen (Nederlands Kanker Instituut): “Het is een interessante bevinding, maar ik denk inderdaad ook dat het nog een tijd zal duren voordat we dit routinematig kunnen gebruiken om de juiste patiënten te selecteren voor oncolytische virustherapie. Het zou kunnen zijn dat tumoren die veel CAF’s hebben, minder gevoelig zijn voor virustherapie dan tumoren die dat niet hebben. Nader onderzoek zal dat moeten vaststellen. Belangrijk is wel dat we nu beter begrijpen waarom een behandeling met een oncolytisch virus lang niet altijd werkt.”
