Recht in de zon kijken voor je gezondheid, knoflookteentjes in je neus tegen tinnitus en kokosolie voor witte tanden: TikTok staat vol met foutieve informatie. Jonge TikTok-gebruikers schijnen zich amper kritische vragen te stellen over de filmpjes.
Gen Z, de generatie geboren rond de millenniumwissel, worstelt met psychische problemen, overgewicht en identiteitsvraagstukken. Ze zoeken antwoorden op hun smartphone, bij voorkeur op de socialemediaplatformen. Uit een bevraging van duizend vijftien- tot achttienjarigen in de Verenigde Staten blijkt dat een op de drie TikTok gebruikt als belangrijkste bron voor gezondheidsinformatie. Een op de elf had al issues door adviezen van het socialemediaplatform op te volgen.
Die issues gaan soms het boerenverstand te boven. In de Amerikaanse staat Ohio trok een professor oogheelkunde aan de alarmbel nadat hij ontdekte dat enkele jonge patiënten met ernstige schade aan het netvlies dit advies van TikTok hadden opgevolgd: kijk zo lang mogelijk recht in de zon, dat verbetert je gezondheid. In Chicago meldden neus-keel-oorartsen neusschade bij jongeren die knoflookteentjes in hun neusgaten propten om hun sinusitis te genezen.
Bij ons zijn jongeren niet beter gewapend tegen onzin. Bij sommigen leeft de overtuiging dat een opgezwollen gezicht, na een nachtje stappen bijvoorbeeld, minder gezwollen is wanneer je het niveau van je stresshormoon cortisol verlaagt. Influencers, gespeend van elke medische kennis, bieden hiervoor remedies allerhande aan, van oefeningen tot supplementen. Waarschijnlijk hebben ze de mosterd gehaald bij het zeldzame syndroom van Cushing, gekenmerkt door een permanent hoge cortisolspiegel en een opgezwollen gezicht. Deze aandoening wordt operatief behandeld, niet met oefeningen noch met supplementen. Nog eentje: oil pulling. Je houdt dagelijks gedurende tien tot twintig minuten een lepel kokosolie in je mond om de bacteriën eruit te trekken en je tanden witter te maken. Klopt niet. Gewoon tandenpoetsen is efficiënter.
Jonge TikTok-gebruikers schijnen zich amper kritische vragen te stellen over de filmpjes die op hun account passeren. Een op de drie heeft gezondheidsadvies op TikTok nog nooit gedubbelcheckt en een op de tien vindt een influencer met meer volgers geloofwaardiger. De cijfers zijn afkomstig van een Amerikaanse enquête die de populaire fitnessapp Zing Coach onlangs organiseerde. Drie op de vijf zegt al foute gezondheidsinformatie gezien te hebben, maar daar wordt slechts zelden op gereageerd. Wanneer je aangeeft dat de boodschap van een influencer fout is, word je bedolven onder haatberichten van volgers, zegt een respondent. Zij sloeg alarm bij een complotfilmpje waarin beweerd werd dat een vaccin hiv bevat, werd uitgescholden en kreeg verwijten van antisemitisme.
De universiteit van Chicago publiceerde zopas een onderzoek over de kwaliteit van TikTok-filmpjes over sinusitis. Ze identificeerden 221 video’s, samen goed voor driehonderd miljoen views en één miljoen shares. Ongeveer de helft was afkomstig van medisch geschoolde personen en de andere helft van influencers zonder medische achtergrond. Van die laatste groep was meer dan de helft van de adviezen ronduit fout en soms potentieel schadelijk (o.a. de knoflookteentjes in de neus). De medische experts posten meestal correcte informatie, maar ook niet altijd: vijftien procent van hen sloeg de bal mis.
De golven aan misinformatie over gezondheid op TikTok vragen om actie. Of beter om reactie. Op aansturen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) worden wetenschappers aangemoedigd om zich op het platform te begeven met evidence-based content. Eind september kondigden de WHO en het TikTok-platform aan om te zullen samenwerken om de gezondheidsgeletterdheid van app-gebruikers te verbeteren. Hoe ze dat concreet willen doen, is niet duidelijk. TikTok is een Chinese creatie, maar jongeren in China krijgen de app niet te zien zoals we die in het Westen voorgeschoteld krijgen. China heeft een eigen TikTok-versie: Douyin. Die is trouwens zo ingesteld dat kinderen tot dertien jaar de app maximaal veertig minuten per dag kunnen gebruiken. De versie voor pubers en adolescenten heeft een remfunctie: de app wordt regelmatig onderbroken. Westerse screenagers kunnen daarentegen onbeperkt blijven scrollen.
