Een infectie met het nieuwe coronavirus verloopt anders dan die bij griep of andere infecties. Onderzoekers van het Radboudumc ontdekten een belangrijk mechanisme dat tot nu toe onderbelicht bleef.
Patiënten met een ernstige covid-19-infectie doorlopen drie duidelijke fases. Eerst worden patiënten snel kortademig ten gevolge van vocht op de longen. Een dag of negen na de infectie komt daar een ontstekingsreactie in de longen bij, waarbij de antistoffen van de patiënt het virus in de longen aanvallen en de situatie in de longen verergeren. Van de patiënten die na een verblijf op intensieve zorgen herstellen, ontwikkelt een deel trombose en littekens in de longen ten gevolge van het vocht, wat het herstel bemoeilijkt.
Lekke bloedvaatjes
Onderzoekers van het Radboudumc volgden een aantal covid-19-patiënten op de voet en stelden enkele kenmerkende zaken vast. ‘In de eerste fase lopen de longen vol met vocht, zien CT-scans van de longen er ernstig uit, en worden patiënten snel kortademig bij toediening van vocht’, vertelt internist Frank van de Veerdonk. ‘Dat is niet alleen te verklaren door de infectie van de longen. We merkten op dat tijdens dit proces ook de kleine bloedvaatjes in de longen lek raken. Die lekkage brengt de longen in de problemen, omdat ze deels vollopen.’
Het was niet de eerste keer dat deze lekkage werd vastgesteld. Dat was ook het geval bij SARS, het coronavirus dat in 2003 voor problemen zorgde. Een goede verklaring werd daar toen niet voor gevonden. Van de Veerdonk en zijn collega’s formuleerden nu een theoretische verklaring voor de lekkage. ‘Het virus komt de longen binnen via de ACE2 receptor’, vertelt hij. ‘Het bindt aan de receptor en wordt door de receptor de longcel ingetrokken waar het zich kan vermenigvuldigen. Bij een massale infectie verdwijnen die ACE2 receptoren dus van de buitenkant van de cel en verdwijnt ook hun functie.’
Het is bekend dat ACE2 (angiotensine-coverterend enzym 2) een rol speelt bij het RAAS, het renine-angiotensine-aldosteronsysteem dat de bloeddruk in het hele lichaam op peil houdt door de vaatverwijding en vaatconstrictie te regelen. Maar ACE2 heeft nog een andere functie. ‘ACE2 houdt bradykinine onder controle dat bloedvaten lek maakt’, vertelt Van de Veerdonk. ‘We hebben goede redenen om aan te nemen dat bij covid-19-infecties ACE2 receptoren verdwijnen van de longcellen door het naar binnenbrengen van het virus. Daardoor krijgt bradykinine vrij spel en gaan de kleine bloedvaten massaal lekken op de plaats van infectie.’
Een vergelijkbaar verschijnsel treedt ook op bij hereditair angio-oedeem. Bij patiënten met deze ziekte kunnen ineens zwellingen ontstaan aan de voeten, de buik of het gezicht, die enkele uren tot enkele dagen kunnen aanhouden en weer even snel verdwijnen als ze zijn ontstaan. De oorzaak van de zwellingen is ook hier lekkende bloedvaten door teveel bradykinine.
Verergering van ontstekingsfase
De problemen door lekkende bloedvaten kunnen verergeren door de ontstekingsfase, waarbij afweerstoffen van de patiënt het virus aanvallen. Dat zorgt voor nog meer belasting en schade in de longen. Ontstekingsremmers kunnen hier mogelijk dempend werken.
Van de Veerdonk en zijn collega’s hebben hun inzichten gepubliceerd in een artikel dat nog niet peer reviewed is, maar willen hun visie zo snel mogelijk met iedereen delen. Op basis van deze gedeelde kennis en om te beoordelen of hun inzichten kloppen, zijn ze nu bezig behandelingen op te zetten met Icatibant, een middel dat de effecten van bradykinine kan remmen. Als de nieuwe inzichten van de onderzoekers kloppen, heeft dat waarschijnlijk belangrijke consequenties voor de behandeling van de ziekte.
