Populaire afslankmedicijnen zoals Ozempic zouden hebben geleid tot onverklaarbare zwangerschappen. Wetenschappers vinden het aannemelijk, maar er is meer onderzoek nodig.
De injecteerbare medicijnen tegen overgewicht en diabetes Ozempic en Wegovy zijn wereldwijd bekende namen geworden. Maar tussen al het nieuws over die medicatie doken al snel berichten op over een ernstige bijwerking. Op social media berichtten vrouwen over ongeplande zwangerschappen. Volgens hen zijn die 'Ozempic-baby's' het gevolg van de nieuwe medicijnen.
Sommige vrouwen melden dat ze zwanger zijn geworden terwijl ze de anticonceptiepil gebruikten. Anderen waren eerder als onvruchtbaar gediagnosticeerd, maar zijn zwanger geworden na het nemen van een obesitasmedicijn.
Volgens wetenschappers zijn de berichten plausibel. Er bestaan verschillende hypotheses over waarom de medicijnen - die behoren tot een groep die bekendstaat als GLP-1-agonisten - de vruchtbaarheid zouden verhogen. Maar totdat er meer data beschikbaar zijn, blijft het exacte mechanisme onbekend.
‘We hebben bijna geen gegevens over het verband tussen GLP-1's, vruchtbaarheid en zwangerschap,’ zegt Beverly Tchang, endocrinoloog bij Weill Cornell Medicine in New York.
De GLP-1-geneesmiddelen leveren een synthetische versie van een natuurlijk hormoon: glucagon-like peptide 1. Dat hormoon geeft een vol gevoel na het eten. Het geneesmiddel bindt zich aan dezelfde receptor als het hormoon, maar wordt langzamer afgebroken, waardoor de eetlust langer wordt onderdrukt.
Overgewicht en obesitas kunnen een onregelmatige menstruatiecyclus veroorzaken
Toen GLP-1 geneesmiddelen een paar jaar geleden werden goedgekeurd voor gewichtsverlies in de Verenigde Staten, schoot de vraag ernaar omhoog. Semaglutide - verkocht door Novo Nordisk als Wegovy voor gewichtsverlies en al op de markt gebracht onder de merknaam Ozempic als behandeling voor diabetes type 2 - werd gevolgd door tirzepatide. Dat geneesmiddel, geproduceerd door Eli Lilly, richt zich op GLP-1 receptoren en een ander type receptor.
Volgens Novo Nordisk is semaglutide niet getest bij zwangeren of mensen die van plan zijn zwanger te worden. Vanwege die beperkte gegevens raadt het bedrijf aan om twee maanden voor een zwangerschap te stoppen met het medicijn om te voorkomen dat de foetus wordt blootgesteld aan de effecten van het medicijn.
Zwanger ondanks de pil
Wetenschappers onderzoeken het verband tussen GLP-1 en onverwachte zwangerschappen. Mensen met overgewicht en obesitas hebben vaak last van een onregelmatige menstruatiecyclus door hormonale verstoringen of ontstekingen. ‘Het vrouwelijke voortplantingssysteem is zeer gevoelig voor de stofwisseling, de energiebalans en voeding’, zegt Nicole Templeman, celbioloog aan de universiteit van Victoria in Canada. Het gewichtsverlies dat wordt veroorzaakt door GLP-1-medicijnen zou voor sommige vrouwen een regelmatige ovulatie kunnen terugbrengen.
Maar ze zegt dat de effecten ook verder kunnen reiken dan gewichtsverlies alleen. ‘GLP-1 receptoren hebben hun eigen werking in het voortplantingssysteem. Die lijken onafhankelijk te zijn van het gewichtsverlies,’ zegt Templeman.
‘We zijn er vrij zeker van dat GLP-1 de vruchtbaarheid bevordert’
Het is zelfs zo dat vrouwen die GLP-1-geneesmiddelen gebruiken, melding hebben gemaakt van zwangerschappen ondanks het gebruik van orale anticonceptie. Eli Lilly, het bedrijf dat tirzepatide produceert, adviseert mensen die de pil gebruiken om gedurende vier weken na het starten van tirzepatide, of bij een verhoging van de dosis, een andere vorm van anticonceptie te gebruiken.
Een woordvoerder van Eli Lilly zei dat het bedrijf de wisselwerking tussen geneesmiddelen heeft onderzocht als onderdeel van het standaard goedkeuringsproces van de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA). Ze ontdekten dat tirzepatide de manier verandert waarop orale anticonceptie wordt opgenomen, waardoor het mogelijk minder effectief wordt.
GLP-1-medicijnen vertragen de snelheid waarmee voedsel en andere medicatie de maag verlaten en in de darmen terechtkomen, waar dus ook orale anticonceptie in de bloedbaan wordt opgenomen. Gegevens van Eli Lilly voor tirzepatide toonden aan dat het de maximale concentratie van het anticonceptiemiddel in het bloed met 66 procent daalde na een enkele dosis.
‘Er wordt dus meer dan de helft minder van opgenomen. Dat is een groot probleem’, zegt Jessica Skelley, klinisch apotheker aan de Samford University in Birmingham, Alabama. Orale anticonceptiemiddelen zijn concentratieafhankelijk: ‘Als er niet genoeg van in het lichaam aanwezig is, zijn ze niet effectief’, voegt Skelley toe.
Semaglutide leek de concentratie van hormonale anticonceptie minder sterk te beïnvloeden dan tirzepatide. Maar, zegt Skelley, het kan nog steeds een probleem zijn omdat de twee medicijnen op een vergelijkbare manier werken.
Hormoonpiek
Behalve op de spijsvertering, heeft GLP-1 ook invloed op andere lichamelijke systemen. In 2015 publiceerden Federico Mallo, endocrinoloog aan de Universiteit van Vigo in Spanje, en zijn team een onderzoek waarin ze ontdekten dat het toedienen van GLP-1 aan vrouwelijke ratten de productie van luteïniserend hormoon (LH) stimuleerde. Het is bekend dat een piek van dat hormoon de ovulatie op gang brengt bij zowel ratten als mensen. Ratten die GLP-1 kregen, hadden een hoger aantal levensvatbare nakomelingen dan de onbehandelde ratten.
‘We zijn er vrij zeker van dat GLP-1 de vruchtbaarheid bevordert omdat het de LH-piek vooraf aan de ovulatie kan verhogen,’ zegt hij.
Hoewel ratten geen minimensen zijn, zegt Mallo, hebben ze wel vergelijkbare voortplantingscycli. Net als andere onderzoekers was Mallo niet verrast toen hij hoorde over de link tussen ongeplande zwangerschappen na het gebruik van GLP-1-medicijnen.
Ondertussen heeft een team uit China een darmbacterie geïdentificeerd die de natuurlijke GLP-1-productie bij muizen reguleert. De bacterie, Bacteroides vulgatus, onderdrukt de productie van het GLP-1 hormoon, waardoor de eierstokfunctie bij de muizen werd verstoord. Toen de onderzoekers de muizen behandelden met een GLP-1-medicijn, begonnen ze weer te ovuleren.
De invloed van GLP-1-geneesmiddelen op de vruchtbaarheid is ‘brandend actueel’, zegt Alyse Goldberg, endocrinoloog en vruchtbaarheidsspecialist aan de Universiteit van Toronto in Canada. Gegevens van het tijdschrift JAMA suggereren dat jonge mensen in de vruchtbare leeftijd deze medicijnen steeds vaker gebruiken. Van de 162.439 mensen tussen 18 en 25 jaar die in 2023 een recept voor GLP-1 kregen, was meer dan driekwart vrouw.
‘Als vrouwen afvallen en hun eisprong terugkrijgen, bestaat er een risico op zwangerschap,’ zegt ze. Goldberg wacht ondertussen op meer data over het effect van GLP-1-medicijnen op de vruchtbaarheid: ‘We wachten allemaal met spanning af.’
