In de sportwereld wordt er nog altijd minder onderzoek gevoerd naar vrouwen dan naar mannen. Tijd voor meer studies naar de invloed van de menstruatie in topsport.
Op de Olympische Spelen van 1936 was de Poolse Stanisława Walasiewicz (aka Stella Walsh) als wereldrecordhouder en titelverdediger topfavoriet voor de 100 meter sprint. Toen ze geklopt werd door de Amerikaanse Helen Stephens was de consternatie bij de Poolse delegatie zo groot dat ze een geslachtstest eiste. Stephens doorstond de test, de eerste van die aard van de moderne Spelen, en hield haar medaille. Het leven van Stella Walsh eindigde tragisch. De intussen tot Amerikaanse genaturaliseerde kwam in 1980 bij een roofoverval om het leven. Bij de autopsie bleek ze zowel vrouwelijke als mannelijke geslachtskenmerken te hebben. Haar medailles werden niet retroactief afgenomen.
Intersekse personen passen wat betreft biologische geslachtskenmerken niet exclusief in een binaire M/V-definitie. Naar schatting zijn er 126.000 Belgen en 190.000 Nederlanders in dit geval. In de topsport zijn intersekse vrouwen mogelijk oververtegenwoordigd. Ze komen bovendrijven omdat een grotere spiermassa voor sommige prestaties een biologisch voordeel is. Maar dat geldt even goed voor andere natuurlijke kenmerken, zoals bijvoorbeeld uitzonderlijke lichaamslengte in het basketbal of een spectaculair uithoudingsvermogen in duursporten.
Internationale sportbonden zoals World Athletics worstelen tot op vandaag met intersekse atleten. Met simpele regels los je deze complexe materie niet op. Jarenlang werden vrouwelijke atleten uitgesloten of gediskwalificeerd op basis van chromosoomtesten. In de jaren 1960 kwamen ze in de plaats van gynaecologische onderzoeken, die vaak vernederend en weinig betrouwbaar waren. In dit nummer toont historica Marjolein Van Bavel dat intersekse atleten al in het begin van de twintigste eeuw zichtbaar aanwezig waren. In de jaren 1930 barstte de discussie pas goed los, toen enkele spraakmakende gevallen de pers haalden. Het sterkte de Poolse officials om in 1936 Stephens openlijk te challengen.
Deelnemen belangrijker dan winnen? Daarvoor gaat te veel geld om in topsport
Vandaag hebben de chromosoomtests plaatsgemaakt voor regels op basis van testosterongehalte. Voor atleten die boven een bepaald niveau (vijf nmol/l) uitkomen en XY-afwijkingen hebben, is er weinig keuze. Als ze geen medicatie nemen om hun hormoonspiegel aan te passen, zit hun carrière erop. De maatregel wordt betwist, onder meer door de Zuid-Afrikaanse middellangeafstandsloper Caster Semenya die de zaak voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens bracht. In afwachting van een uitspraak blijven intersekse atleten uitgesloten van topcompetities zoals de Olympische Spelen.
In de sportwereld wordt er nog altijd minder onderzoek gevoerd naar vrouwen dan naar mannen, zegt sportgynaecoloog Sara Engels verderop. Zo zijn er weinig studies naar de invloed van de menstruatie in topsport. Ook hier draait het rond het complexe samenspel van hormonen, wat niet bij iedereen even harmonieus verloopt. Sommigen hebben er weinig last van of presteren zelfs beter tijdens bepaalde periodes in de cyclus, andere sporters krijgen zoveel klachten dat ze amper functioneren.
Deelnemen belangrijker dan winnen? Daarvoor gaat te veel geld om in topsport, en zijn de inzet en het prestige te groot. Kom dus tijdens de komende topsportzomer vooral zelf in beweging, zou ik zeggen, en geniet van grote en kleine inspanningen.
