Met een jaarlijkse kost van meer dan 500 miljard euro plundert tinnitus de spaarpot van de Europese maatschappij. Telerevalidatie, behandeling vanop afstand, is een mogelijke sleutel in de zoektocht naar kosteneffectiviteit.
Beeld je even mee in. Het is een warme zomerse zondagavond. Het is tijd om te gaan slapen. Morgen moet je weer vroeg op voor een drukke werkdag. Je legt je neer in bed, doet het licht uit en sluit je ogen. Dan hoor je plots een gezoem: bzzzzzzz. Het is toch niet weer van dat, een mug. De mug vliegt rond je oren, je probeert ze te negeren maar het lukt je niet. Je kan niet in slaap geraken. Je zet het licht terug aan, pakt een vliegenmepper en zet de aanval in. Je weet immers dat je geen oog dicht zal doen als die mug de hele nacht rond je oren blijft zoemen. Jammer genoeg laat de mug zich niet zo makkelijk vangen en ze houdt je bijgevolg nog een hele tijd wakker.
De volgende ochtend ben je moe, humeurig en absoluut niet productief op het werk. Beeld je nu in dat die mug in je oor woont. Voor een patiënt met oorsuizen, ook wel tinnitus genaamd, is dit de dagdagelijkse realiteit. Zij horen immers een geluid dat gegenereerd wordt door hun hersenen. Er is geen externe geluidsbron aanwezig. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat wanneer je tinnitus hebt je niet enkel last kan hebben van het oorsuizen zelf, maar ook van andere klachten zoals slaapproblemen, concentratieverlies, stress, angst en nog veel meer. Al deze klachten hebben een impact op de levenskwaliteit.
Tinnitus is een veel voorkomend probleem: maar liefst één op zeven volwassenen ervaart het. Binnen Europa staat de teller dus op meer dan 70 miljoen tinnituspatiënten. Een zeer gekende oorzaak is gehoorverlies. Het is een traditie, ieder jaar tijdens de zomer zie je campagnes om festivalgangers aan te sporen om oordopjes te dragen. Het onvoldoende beschermen van je gehoor bij blootstelling aan luide geluiden kan gehoorschade geven dat op zijn beurt tinnitus te weeg kan brengen. Preventie door gehoorbescherming is dus zeer belangrijk.
Gehoorverlies is niet de enige mogelijke oorzaak, er zijn immers ook patiënten met tinnitus zonder gehoorverlies. Tinnitus wordt veroorzaakt en in stand gehouden door een complex samenspel van factoren, uniek voor iedere tinnituspatiënt. Een behandeling moet er om die reden op gericht zijn oorzakelijke of beïnvloedende factoren te identificeren en aan te pakken. De zoektocht naar welke factoren voor iedere individuele patiënt van belang zijn en bij welke behandelopties de patiënt baat zou kunnen hebben is vaak erg lang. Er is geen enkele behandeling die werkt voor iedere tinnituspatiënt.
Wanneer je tinnitus hebt, heb je vaak nood aan langdurige en herhaaldelijke behandeling. Dit brengt veel directe kosten met zich mee. Dat zijn kosten die rechtstreeks gelinkt zijn aan de behandeling. ‘Hoeveel kost de behandeling voor jou als patiënt?’, maar ook ‘Hoeveel kost het de maatschappij om de behandeling te kunnen aanbieden?’, et cetera. Voor tinnitus worden deze directe kosten geschat op €1544 tot €3429 per patiënt op jaarbasis. Daarnaast zijn er nog andere kosten voor de patiënt, bijvoorbeeld de transportkosten naar de plaats van behandeling. Deze kosten bedragen gemiddeld tussen de €69 en €115 ieder jaar per patiënt.
Tot slot is de kost voor de maatschappij nog groter door indirecte kosten. Dit zijn de kosten verbonden aan onder meer afwezigheid of productiviteitsverlies op het werk door de tinnitusklachten. De indirecte kosten werden op basis van de voorgaande jaren in 2022 geschat op €2565 tot €3702 per jaar. Het totale kostenplaatje voor Europa loopt met de grote hoeveelheid tinnituspatiënten dus al snel op tot meer dan 500 miljard euro per jaar. Uiteraard kunnen er landelijke verschillen zijn in tarieven.
Het belangrijkste vraagstuk is: hoe kunnen we tinnituspatiënten zo optimaal mogelijk blijven behandelen en tegelijkertijd die kosten naar omlaag halen? Telerevalidatie kan hier een oplossing bieden. Bij telerevalidatie krijg je behandeling vanop afstand. Behandeling wordt niet gewoon via videoconferentie of telefonisch gegeven. Je zal als patiënt de tools aanleren om zelf meer controle te krijgen over het oorsuizen. Twee veelvoorkomende vormen van telerevalidatie zijn geluidstherapie en psychologische behandeling. Bij de geluidstherapie zal je naar diverse geluiden, zoals regen, haardvuur, ruis, luisteren om de aandacht van het storende oorsuizen af te leiden. De psychologische behandeling bestaat uit thuisopdrachten die je inzicht bieden in je klachten en die als doel hebben je te helpen de gedachten rond het oorsuizen en de bijkomende gevolgen ervan te veranderen. Dit kan op een volledig zelfstandige manier of onder begeleiding van een psycholoog of een audioloog vanop afstand. Deze zal tussentijdse vooruitgang nagaan en feedback geven via chatbox, mail of telefoon.
Ik heb alle wetenschappelijke onderzoeken hierover uit de afgelopen jaren bestudeerd. Ik leerde daaruit dat er reeds vele vormen van telerevalidatie werden onderzocht: zelfleerprogramma’s via internet, zelfhulpboeken, zelfhulptoestellen en smartphone applicaties. De meeste van deze behandelingen zijn voorlopig gericht op de psychologische component. Het gaat dan over behandelvormen zoals cognitieve gedragstherapie en mindfulness. Uit onderzoek blijkt dat telerevalidatiebehandelingen even effectief zijn, en de wetenschappelijke onderbouwing groeit.
Een belangrijke nuance is dat de studies vaak slechts een klein aantal deelnemers hadden en dat ze veel drop-out vertoonden. Zelfstandig je behandeling in handen hebben en deze kunnen doen waar en wanneer je maar wil, klinkt veelbelovend. Al moet je dan als patiënt natuurlijk wel ook de motivatie blijven houden om consistent je therapie te volgen. Om een voorbeeld te geven wie reeds eerder eens naar de kinesitherapeut ging, heeft daar vast ook thuisoefeningen gekregen. Op de vraag ‘heb je die dan ook flink elke dag gedaan?’, is het antwoord vaak neen. Excuses zoals geen tijd, ik wist niet meer wat ik moest doen of die oefeningen zijn zo saai liggen aan de basis. Bij telerevalidatie voor oorsuizen zien we hetzelfde: vele proefpersonen voltooiden de behandeling niet volledig. Er is een nood om deze behandelvormen leuker, interactiever en meer gepersonaliseerd te maken. Telerevalidatie is een continu groeiend onderzoeksgebied, recente studies spelen dan ook reeds meer in op deze pijnpunten en bevestigen de eerder bemerkte inzichten.
Telerevalidatie kan dus de sleutel vormen tot meer kosteneffectieve tinnitusbehandelingen. Patiënten hebben minder nood aan langdurige zorg. Ze worden minder vaak in het ziekenhuis verwacht en kunnen van thuis uit behandeling krijgen. Dit kan de therapietrouw gaan bevorderen, want de patiënt kan volledig zelf kiezen op welk moment hij de behandelsessies wil volgen. Patiënten die meer controle over het oorsuizen hebben, ervaren een betere levenskwaliteit, en zijn ook minder afwezig op het werk. Telerevalidatie kan een alternatief vormen voor bestaande behandeling of kan aanvullend gebruikt worden. De kosten voor de patiënt en de maatschappij worden op deze wijze verminderd. Kortom: het helpt de patiënten om die vervelende tuut uit hun oren te krijgen en het helpt ook om meer euro’s in het Europese spaarvarken te houden.
Geraadpleegde bronnen:
Demoen S, Chalimourdas A, Timmermans A, Van Rompaey V, Vanderveken O, Jacquemin L, Schlee W, Marneffe W, Luyten J, Gilles A, Michiels S. ‘Effectiveness of Telerehabilitation Interventions for Self-management of Tinnitus: Systematic Review’. Journal of Medical Internet Research 2023;25:e39076 URL: https://www.jmir.org/2023/1/e39076 DOI: 10.2196/39076
Demoen S, Cardon E, Jacquemin L, Timmermans A, Van Rompaey V, Gilles A, Michiels S. Health-Related Quality of Life in Subjective, Chronic Tinnitus Patients: A Scoping Review. J Assoc Res Otolaryngol. 2024 Apr;25(2):103-129. doi: 10.1007/s10162-024-00926-5. Epub 2024 Jan 22. PMID: 38253898; PMCID: PMC11018725
Maes IH, Cima RF, Vlaeyen JW, Anteunis LJ, Joore MA. Tinnitus: a cost study. Ear Hear 2013;34(4):508-514. [doi: 10.1097/AUD.0b013e31827d113a] [Medline: 23411656]
Trochidis I, Lugo A, Borroni E, Cederroth CR, Cima R, Kikidis D, et al. Systematic review on healthcare and societal costs of tinnitus. Int J Environ Res Public Health 2021 Jun 26;18(13):6881 [FREE Full text] [doi: 10.3390/ijerph18136881] [Medline: 34206904]
