Wereldwijd zijn meer dan een miljard mensen besmet met parasitaire rondwormen, voornamelijk in tropische gebieden. Recent onderzoek heeft virussen in de rondwormen ontdekt die mogelijk bepaalde ziektes veroorzaken.
Beeld: De parasiet Onchocerca volvulus kan ernstige huidziektes of blindheid veroorzaken.
Verschillende onderzoekers, waaronder ook wetenschappers van de Universiteit Antwerpen en de KU Leuven, toonden aan dat virussen gevonden in parasitaire nematoden – rondwormen die zowel mens als dier kunnen infecteren – interageren met het menselijk immuunsysteem, en daardoor het ziektebeeld kunnen beïnvloeden. De onderzoekers hopen met hun bevindingen meer inzicht te verschaffen in de rol die deze virussen spelen in ziektes veroorzaakt door parasieten.
‘Samen met onderzoekers van de Universiteit Antwerpen hebben we onderzoek verricht naar virussen van parasieten’, legt professor Jelle Matthijnssens uit. Matthijnssens is hoofd van het Laboratorium Klinische en Epidemiologische Virologie (Rega Instituut) aan de KU Leuven. ‘In dit verhaal zijn er dus drie spelers aanwezig: het virus, de parasiet en de mens. De vraag is nu of het virus in de parasiet ook een effect heeft op de mens’, zegt Matthijnssens. ‘Uit communicatie met collega’s van de Liverpool School of Tropical Medicine (VK) bleek dat zij aan gelijkaardige projecten werkten, en we besloten ons onderzoek te combineren’, voegt emeritus professor Infectieziektes Robert Colebunders van de Universiteit Antwerpen toe.
91 virussen geïdentificeerd
Met geavanceerde data mining-technieken, waarmee grote hoeveelheden data geanalyseerd kunnen worden om patronen en relaties te kunnen vaststellen, konden de onderzoekers 91 RNA-virussen identificeren in publiek beschikbare transcriptomen (al het RNA in een cel, nvdr.) van verschillende parasitaire nematodensoorten. Van de 41 soorten parasieten in de analyse, die zowel mensen als dieren kunnen besmetten, werden er in bijna zeventig procent virussen gevonden. Slechts vijf van de 91 virussen bleken reeds bekend bij de wetenschap.
‘Het menselijk immuunsysteem wordt effectief blootgesteld aan virussen die parasieten infecteren’
‘Voor enkele van deze virussen werd aangetoond dat ze wereldwijd verspreid zijn. In het lab werd verder ook aangetoond waar deze virussen zich bevinden in het lichaam van de parasieten. Vervolgens hebben we bloedstalen onderzocht van mensen in regio’s waar deze nematoden al dan niet voorkomen, om aan te tonen dat deze virussen een direct effect kunnen hebben op de mens’, gaat Matthijnssens verder. ‘Voor een aanzienlijk deel van de geteste stalen vonden we bewijs dat er antistoffen aanwezig zijn tegen virussen van de parasieten. Het menselijk, of dierlijk, immuunsysteem wordt dus effectief blootgesteld aan virussen die parasieten infecteren.’ Professor Colebunders benadrukt verder dat toekomstig onderzoek moet uitwijzen of die virussen direct of indirect bijdragen aan de pathologie die gepaard gaat met parasitaire infecties.
Aanzet tot verder onderzoek naar rivierepilepsie
Patiënten geïnfecteerd met een parasitaire worm vertonen vaak geen of niet-ernstige symptomen, maar dat is niet altijd het geval. De Onchocerca volvulus parasiet bijvoorbeeld kan ernstige huidziektes of blindheid veroorzaken. Colebunders voert al jaren onderzoek naar infectieziektes en specifiek naar rivierepilepsie. Die epilepsie zou veroorzaakt worden door de Onchocerca volvulus parasiet, al is het effectieve ziektemechanisme nog niet geweten. De parasiet wordt overgedragen door "black flies” of kleine, bijtende vliegjes. ‘Voornamelijk in afgelegen gebieden in Sub-Sahara-Afrika komen deze vliegjes, rivierblindheid en rivierepilepsie vaak voor’, vertelt Colebunders. Epidemiologische studies hebben al uitgewezen dat rivierblindheid geassocieerd kan worden met rivierepilepsie. ‘De resultaten van dit onderzoek openen een nieuwe wereld om onder meer de oorzaken van de neurologische symptomen bij sommige patiënten met rivierepilepsie te kunnen bestuderen.’
Vervolgonderzoek kan de mogelijke rol van parasitaire virussen bij het veroorzaken van ziektes bij de mens verder uitwijzen. Postdoctoraal onderzoeker en epidemioloog Joseph Nelson Siewe Fodjo van de Universiteit Antwerpen kreeg Europese financiering om de klinische implicaties van deze virussen, die in parasieten werden geïdentificeerd, verder te bestuderen.
