De spatial proteoomtechniek is een geavanceerde methode waarmee onderzoekers niet alleen de aanwezigheid van eiwitten in cellen of weefsels kunnen detecteren, maar ook hun precieze locatie kunnen bepalen. Inspanningsfysioloog Wim Derave hoopt dat de methode ons zal helpen om te ontrafelen hoe een spier werkt.
Om de werking van de organen in ons lichaam goed te verstaan, proberen we om grote complexe puzzels te lezen en te begrijpen. Elk orgaan is zo’n drie-dimensionale puzzel en de puzzelstukjes zijn de cellen. Maar daarvoor heb je wel alle puzzelstukjes nodig en moet je weten welke naast elkaar liggen en passen. Het lijkt misschien wat raar, maar tot voor kort wisten we nog amper hoeveel soorten cellen er in elk orgaan aanwezig zijn, laat staan hoe die exact gepositioneerd zijn.
Zelf ben ik gefascineerd door de werking van de spieren. Maar zolang ik niet weet welke cellen er in een spier zitten en welke waar zitten, dan kan ik ook niet helemaal begrijpen hoe een spier zich aanpast aan inspanning. En kan ik dus ook niet weten hoe ik mijn spieren het beste train, of welke soorten lichaamsbeweging goed zijn voor mijn gezondheid.
Recent zijn verschillende technieken ontwikkeld om -eindelijk- in groot detail te beschrijven hoeveel soorten cellen er juist in elk orgaan zitten. Met de single-cell transcriptoom en proteoom technieken kan je in elke individuele cel afzonderlijk alle stukjes RNA (transcriptoom) of eiwitten (proteoom) uitlezen, en dus waanzinnig accuraat bepalen welke identiteit die cel heeft. Met deze technieken zijn de voorbije 5 jaar een overvloed aan nieuwe celtypes ontdekt. In mijn geliefde spier vonden we opeens mestcellen terug (wat doen die daar nu?) en een bepaald subtype van endotheelcellen dat verantwoordelijk is voor het aanmaken van extra bloedvaten in je spier, een typisch resultaat van uithoudingstraining, en een noodzakelijke aanpassing om je klaar te maken voor je volgende marathon (of iets korter).
Maar wat er in het komende jaar (hopelijk) zit aan te komen, gaat nog een heuse stap verder. De nieuwste technieken kunnen niet enkel de identiteit van elke cel nauwkeurig bepalen, maar die ook nog eens exact lokaliseren op een microscoopglaasje. De spatial transcriptoom methode was in 2020 verkozen tot Nature Method of the Year, maar had nog kinderziektes, en komt nu stilaan op kruissnelheid. Eerder deze maand verkoos Nature Methods voor 2025 de spatial proteoom techniek tot Method of the Year. Dus nu hebben we twee baanbrekende tools om de puzzel finaal te leggen, zonder ontbrekende stukjes en met elk stukje op de juiste plaats.
En dan? Dan kunnen we eindelijk beginnen begrijpen hoe een spier werkt. We houden jullie op de hoogte. Blijf ondertussen nog even trainen zoals je bezig was.
