Na een lange boswandeling doen we kort een schietgebedje alvorens we ons controleren op tekenbeten. Eén simpele beet van deze rotbeestjes kan de ziekte van Lyme veroorzaken. Als dit zo een gevaar vormt, waarom bestaat er dan nog steeds geen betere preventie dan lange sokken dragen?
Het is alvast duidelijk dat we moeten opletten voor teken, maar ze zijn niet de boosdoeners. De ziekte wordt namelijk veroorzaakt door een bacterie genaamd Borellia burgdorferi — die overleeft in de darmen van een geïnfecteerde teek, maar kan verhuizen naar de speekselklieren. Wanneer deze geïnfecteerde teek bloed zuigt, kan de bacterie samen met het speeksel overgedragen worden op de mens. De geïnfecteerde teek dient dus als een tijdelijke gastheer tot de bacterie overgebracht wordt op een andere gastheer, zoals de mens.
Hoe stelt men de diagnose?
De diagnose kan op twee verschillende manieren gesteld worden. Tijdens een infectie zal het immuunsysteem antilichamen aanmaken specifiek voor deze bacterie; het bacteriële DNA wordt vrijgesteld. De detectie van deze specifieke antilichamen of het bacteriële DNA in het bloed van de patiënt kan wijzen op een infectie met burgdorferi. Deze antilichamen kunnen jaren na de infectie nog gedetecteerd worden. Dus er moet hiermee opgepast worden.
Hoe behandelen we de ziekte?
Men kent het gezegde ‘Voorkomen is beter dan genezen’ wel. De voornaamste aanpak blijft dus de blootstelling aan teken te vermijden, en het tijdig verwijderen bij een tekenbeet. Wanneer er toch een infectie optreedt, wordt antibiotica toegediend. Hierdoor sterft de veroorzaker van de ziekte, de burgdorferi bacterie. Enkel tijdens de acute fase kan de ziekte op deze manier behandeld worden. Zonder correcte opvolging gaat de ziekte over tot een chronische aandoening.
Hoe blijf je ziek?
Nu is de vraag natuurlijk: Waarom doet ons immuunsysteem niets? Normaal gezien herkennen immuuncellen een ziekteverwekker als iets gevaarlijk. Hierdoor worden de nodige immuunreacties in gang gezet om deze indringer te elimineren. In het geval van de burgdorferi bacterie zal het immuunsysteem net overuren draaien. Dit komt omdat de slimme bacterie verschillende methoden gebruikt om het immuunsysteem om de tuin te leiden.
Wanneer een geïnfecteerde teek bloedt zuigt, belandt de bacterie samen met het tekenspeeksel in onze bloedbaan. Lokaal ontwikkelt zich een afweerreactie tegen zowel het speeksel als de bacterie. De bacterie heeft, als cel, een oppervlak waarop zich een oppervlakte-eiwit bevindt. Een specifiek eiwit in het tekenspeeksel bindt dit oppervlakte-eiwit, dat dient als een antigen of herkenningspunt voor de immuuncellen. Door deze binding wordt het verborgen voor antilichamen en immuuncellen. De bacteriën verplaatsen met een soort staartje om immuuncellen te ontlopen. Door de immuuncellen te binden, onderdrukt de bacterie hun afweerreactie.
Als speciale eigenschap variëren de bacteriën het oppervlakte-eiwit waardoor ze herkend worden door de immuuncellen. Dit proces genaamd antigen variatie, produceert verschillende varianten van datzelfde eiwit. Hierdoor omzeilen ze een afweerreactie tegen het oppervlakte-eiwit doordat er een andere variant verschijnt op het bacteriële oppervlak. Een patiënt heeft in zijn lichaam dus een groep bacteriën, waarbij er variatie ontstaat in welk oppervlakte-eiwit getoond wordt. Dit maakt het haast onmogelijk voor het immuunsysteem om op basis van dit oppervlakte-eiwit alle bacteriën in een keer te elimineren. Er blijven altijd enkele bacteriën over om de cyclus opnieuw te starten.
Vaccinatie: hoe zit het daarmee?
Nu kunnen we overgaan op de vraag zelf: Waarom is er nog geen vaccin tegen de ziekte van Lyme? Wegens de ernstige chronische gevolgen, lijkt het logisch dat een preventieve actie gezocht wordt. Momenteel beschikt men enkel over een verhelpende antibiotica behandeling.
Vaccinatie dient om het lichaam weerstand te laten opbouwen tegen de ziekteverwekker waartegen het vaccin ontwikkeld werd. Een vaccin bevat vaak een onderdeel van deze ziekteverwekker dat herkend wordt door het immuunsysteem. Een effectief vaccin bevat een eiwit als antigen dat ten minste aan drie voorwaarden voldoet.
- Het antigen bevindt zich op het oppervlak van de ziekteverwekker
- Het antigen blijft onveranderd tussen verschillende soorten van de ziekteverwekker
- Het antigen is blijft onveranderd tijdens de overdracht op de mens en tijdens de infectie
Is er dan geen hoop?
Een groot deel van de bacteriële oppervlakte-eiwitten zijn gekend. Klinische studies focussen zich op deze eiwitten om een vaccin te maken, maar daarbij horen de nodige problemen. Zoals eerder vermeld, kan de bacterie tijdens de infectie verschillende varianten van dit eiwit tonen aan het immuunsysteem. Ook bestaan er verschillende varianten van deze bacterie, die allemaal een andere variant van dit eiwit bezitten. Hierdoor blijkt het niet eenvoudig om een vaccin te maken dat werkt tegen elke variant van het eiwit.
Een vaccin dat meerdere eiwitten als antigen bevat, zou een oplossing bieden om zo meerdere afweerreacties op te wekken. Alleszins is het een enorme uitdaging, waarvoor geen makkelijke oplossing bestaat. Zeker omdat het infectiemechanisme van de bacterie nog onvolledig begrepen is. Wie weet brengt dit nieuwe medische toepassingen met zich mee. Tot dan is het toch beter als we onze sokken wat hoger optrekken wanneer we gaan wandelen in het bos.
Bronnen
file:///C:/Users/Acer/Desktop/BLOGGEN/article%20immune%20escape.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7155782/
