Het menselijk hart lijkt helemaal niet op het iconische hartje met twee bogen bovenaan en een scherpe punt onderaan. Hoe komt dat?
Historicus Karl Catteeuw geeft antwoord op www.ikhebeenvraag.be
Tot de 15de eeuw was het symbool voor een hart (en voor met het hart geassocieerde begrippen als 'trouw', liefde', 'verlangen') een soort dennenappel of dikke peer, wat dichter bij een anatomisch hart aanleunt. Rond 1400 kwamen er verschillende iconografische veranderingen, vooral in Noord-Italië en in de Lage Landen:
- Het hart werd omgedraaid, in plaats van met een punt naar boven, plots met de punt naar beneden. Een mogelijke verklaring is dat men loskwam van de peer- of dennenappelassociatie (die je met de punt naar boven zou tekenen) en iets meer bij een anatomisch hart wilde aansluiten. Of dat men ook loskwam van een voorstelling waarbij Caritas (de vrouwelijke voorstelling van de Liefde) haar hart met een omhoog gestrekte arm aan Christus in de hemel aanbiedt, en eerder haar hart aan de toeschouwer toont met een arm omlaag: het hart ligt opnieuw in de juiste richting, maar deze keer niet voor een toeschouwer die van bovenaf op het hart neerkijkt maar voor een die op gelijke hoogte staat.
- In de 15de eeuw werd het 'deukje' van de dennenappel- of peervorm tegenover de punt omgevormd tot een scherpere inkeping. Helemaal duidelijk waarom is dat niet, maar de derde evolutie kan een verklaring zijn.
- Voor de 14de eeuw werd ons huidige hartsymbool met een scherpe inkeping en punt vaak gebruikt als een gestileerde voorstelling van bladeren, vooral van de bodhiboom of van een waterlelie. Dat gebeurde o.a. op wapenschilden (Denemarken) en vlaggen (Friesland), maar ook op speelkaarten (Duitsland). Mogelijk was er een contaminatie tussen het bladsymbool en het nieuwe, omgedraaide en ingesneden hartsymbool waarbij een bladmotief plots oversprong op een hartbetekenis, puur door de gelijkenis. Harten, pieken/schoppen en klaveren waren zo oorspronkelijk drie verschillende bladmotieven, waarbij er eentje een andere kleur (rood) en associatie kreeg.
Er zijn heel betwistbare hypothesen dat al in de oudheid een hartsymbool met punt en inkeping zou gebruikt zijn, maar dat is bijzonder twijfelachtig - het gaat wellicht om bladmotieven. En ook even meegeven dat pas in de 20ste eeuw het hartsymbool ook met gezondheid en medische hulp werd geassocieerd, o.a. op verbanddozen, als 'levens' in computerspelletjes of als indicatie van de gezondheidswaarden van voedingsmiddelen.
