Het is weer zo ver. Iedereen loopt te hoesten, niezen en snotteren. Er doen vele mythes de ronde over hoe je verkoudheden voorkomt en geneest: thee met honing en citroen, vitamine C, paracetamol, pilletjes of neussprays... Wat zegt de wetenschap?
"Een gemiddelde volwassene krijgt 2 tot 4 verkoudheden per jaar en voor jonge kinderen kan dit oplopen tot 6 à 8"
Cochrane, een internationaal netwerk van wetenschappers in de geneeskunde uit meer dan honderd landen, heeft twaalf literatuuroverzichten over het voorkomen en behandelen van verkoudheden.
Een gewone verkoudheid kan worden veroorzaakt door meer dan 200 verschillende soorten virussen, waarvan het rhinovirus het frequentst voorkomt. Een verkoudheid is doorgaans zelfbeperkend, met symptomen die een tot twee weken kunnen aanhouden. Maar het is een belangrijke reden voor school- en werkverlet en doktersbezoeken. De symptomen zijn voornamelijk een verstopte en/of loopneus, een schorre keel, hoesten, je slecht voelen en soms lichte koorts. Een gemiddelde volwassene krijgt 2 tot 4 verkoudheden per jaar en voor jonge kinderen kan dit oplopen tot 6 à 8. Een veel gebruikte schatting zegt dat er in de VS alleen jaarlijks een half miljard verkoudheden zijn. Dat zijn een hele hoop zakdoeken.
Ondanks de veelvuldigheid bestaat er geen genezende behandeling voor verkoudheden en beperkt de behandeling zich tot symptoombestrijding. Er is ook geen zekere methode om verkoudheden te voorkomen.
1. Vitamine C
Er was veel enthousiasme toen (tweevoudig Nobelprijswinnaar) Linus Pauling in de jaren ’70 uit gecontroleerde studies concludeerde dat vitamine C verkoudheden kan helpen voorkomen en genezen. Er werd verder onderzoek gedaan en een Cochrane literatuuroverzicht, gepubliceerd in 2013, bundelde 29 studies met 11.306 deelnemers. Jammer genoeg werden de bevindingen van Pauling niet bevestigd. Regelmatige inname van vitamine C verminderde het voorkomen van verkoudheden niet, al was er een kleine vermindering in de duur en ernst van de symptomen. De enige mensen die een beetje voordeel ondervonden, waren extreme sporters, zoals marathonlopers en skiërs. Bij hen halveerde het risico op verkoudheden. Studies die de inname van een grote dosis vitamine C bij de start van een verkoudheid onderzochten, toonden geen eenduidig effect aan op de duur en ernst van de symptomen. Meer onderzoek is nodig om deze bevindingen te verhelderen.
2. Pilletjes met antihistaminica / decongestiva / pijnstillers
Deze combinatiebereidingen zijn zonder voorschrift verkrijgbaar bij de apotheker. Een Cochrane literatuuroverzicht uit 2012 (27 studies, 5.117 deelnemers) besloot dat ze over het algemeen effectief kunnen zijn om de symptomen van een verkoudheid te bestrijden, zowel bij volwassenen als kinderen. De meest effectieve combinatie is een antihistaminicum (middel dat allergische reacties onderdrukt) met een decongestivum (middel dat gezwollen slijmvliezen doet slinken, zoals een neusspray). Men moet echter de voordelen afwegen tegen de nevenwerkingen, zoals sufheid, een droge mond, een verstoorde slaap en duizeligheid.
3. Paracetamol
Een Cochrane literatuuroverzicht uit 2015 met 4 studies (758 deelnemers) besloot dat paracetamol kan helpen bij het verlichten van een verstopte neus en een loopneus, maar geen effect lijkt te hebben op andere symptomen, zoals niezen, een schorre keel, hoest en je slecht voelen. De kwaliteit van het bewijs was laag tot matig, en meer studies zijn noodzakelijk.
4. Ontstekingsremmers (NSAID’s)
Een Cochrane overzicht uit 2015 (9 studies, 1.069 deelnemers) vond dat NSAID’s (ontstekingsremmende pijnstillers) pijnsymptomen kunnen verlichten, maar niet veel meer dan dat. Ze hebben natuurlijk hun nevenwerkingen, zoals maagirritatie.
5. Antihistaminica
45% van de personen die antihistaminica (middel dat allergische reacties onderdrukt) namen (Cochrane review uit 2015, 18 studies, 4.342 deelnemers) vond dat de ernst van de symptomen verbeterde op korte termijn, vergeleken met 38% van de personen die een placebo (nepbehandeling) namen. Dit verschil was niet langer aanwezig vanaf 3 dagen, en er was een verhoogd risico op nevenwerkingen, zoals slaperigheid.
6. Antibiotica
Verkoudheden worden veroorzaakt door virussen, die niet aangetast worden door antibiotica. Een Cochrane literatuuroverzicht uit 2013 onderzocht de effecten van antibiotica bij de behandeling van gewone verkoudheden en ontstekingen van het neusslijmvlies. Antibiotica bleken weinig verrassend niet effectief, maar hadden wel nevenwerkingen.
7. Decongestiva
Meerdere dosissen van een decongestivum (middel dat gezwollen slijmvliezen doet slinken, zoals een neusspray) kunnen een klein effect hebben op neusverstopping (Cochrane overzicht uit 2016), maar het is onduidelijk of dit ook echt een voordeel biedt voor de patiënt. Het voorgeschreven medicatieregime mag niet overschreden worden.
8. Corticosteroïden
Deze medicatie werkt als een krachtig ontstekingsremmend middel bij andere luchtwegaandoeningen, maar het huidig beschikbare bewijs (Cochrane review uit 2015) toont aan dat corticosteroïden, toegediend via de neus, geen effect hebben op de symptomen van verkoudheden. Er werden slechts 3 studies gevonden, dus meer kwaliteitsvol onderzoek is nodig.
9. Echinacea
Echinacea, een bereiding op basis van een medicinale plant, wordt vaak gebruikt in Europa en Noord-Amerika bij verkoudheden. Een Cochrane literatuuroverzicht uit 2014 toonde aan dat producten met Echinacea mogelijk effectiever zijn bij de behandeling van verkoudheden dan een placebo, maar het bewijs was zwak. Er was enig bewijs voor een klein preventief effect.
10. Inhalatie van warme dampen
Inhaleren van warme dampen wordt al decennia gebruikt, omdat men denkt dat het helpt om het slijm uit de neus te verwijderen en misschien ook het virus te vernietigen. Een Cochrane literatuuroverzicht uit 2017 met 6 studies (387 deelnemers) toonde geen eenduidig voordeel aan van deze praktijk.
11. Look
Eén studie met 146 deelnemers toonde aan dat 3 maanden lang elke dag look eten verkoudheden kan voorkomen, maar het bewijs is van lage kwaliteit en meer onderzoek is nodig om deze bevinding te bevestigen (Cochrane literatuuroverzicht uit 2014).
12. Vaccinatie
Een Cochrane literatuuroverzicht uit 2017 omtrent het potentieel van vaccineren vond slechts één studie, waarin een vaccin tegen het adenovirus (dat onder andere luchtweginfecties veroorzaakt) getest werd. Er werd geen verschil gevonden tussen vaccinatie en een placebobehandeling bij het voorkomen van gewone verkoudheden.
Zoals de zaken er nu voor staan, lijken we gedoemd om verkoudheden te blijven oplopen. Er is tot op heden geen effectief vaccin beschikbaar en er is geen bewezen therapie die ons immuun kan maken.
Antihistaminica en decongestiva, op zichzelf of in combinatie, kunnen een beetje helpen om de symptomen te verlichten. Verder is het gewoon een kwestie van veel snuiten.
