Op 28 december wordt in België het eerste coronavaccin toegediend. De eer gaat naar het woonzorgcentrum in Puurs, waar Pfizer gevestigd is. Dat bewoners van woonzorgcentra als eersten gevaccineerd worden, doet bij sommigen vragen rijzen. Waarom heeft de overheid die keuze gemaakt?
De eerste vaccins zullen naar de collectieve ouderenzorg gaan. De vaccinatiestrategie geeft absolute voorrang aan de bewoners en het personeel van de woonzorgcentra en de centra voor kortverblijf type 1. Wanneer de vaccinatie precies kan gebeuren, hangt af van de productie en de beschikbaarheid van de vaccins.
De logistieke en praktische organisatie van de vaccinatie in de woonzorgcentra wordt momenteel nog verder uitgewerkt, zowel binnen het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid als binnen de federale taskforce die de vaccinatiestrategie uittekent en opvolgt.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Covid-19 in woonzorgcentra
Covid-19 is een infectie die in de meeste gevallen mild verloopt, maar ook zeer ernstig kan zijn. In dat laatste geval is een ziekenhuisopname noodzakelijk en stijgt het risico op overlijden. Naast de longen kan covid-19 ook andere vitale organen aantasten. Uit de cijfers van Sciensano blijkt dat een beduidend deel van de opgenomen patiënten ouderen uit woonzorgcentra zijn:
- In de eerste golf vertegenwoordigden zij 16% van alle opgenomen patiënten.
- Een kwart van de opgenomen patiënten is ouder dan 65 jaar.
- Sinds maart 2020 waren meer dan de helft (56,8%) van alle bevestigde en mogelijke covid-19-doden bewoners van woonzorgcentra.
Het risico op transmissie en blootstelling is veel hoger in collectiviteiten. De ziektelast is ook veel groter bij oudere personen. Dat is niet alleen ernstig voor henzelf, maar verhoogt ook de druk op de ziekenhuiscapaciteit. Daardoor komt de reguliere zorg voor anderen in het gedrang.
Vaccinatiestrategieën
Nog voor er zicht was op coronavaccins en hun werking, begonnen de Europese lidstaten vaccinatiestrategieën te ontwikkelen. In België werd die taak toevertrouwd aan de Hoge Gezondheidsraad (HGR). In juli, dat was maanden voor de eerste hoera-berichten over coronavaccins, bracht de HGR haar advies uit. Daarin kregen volgende groepen voorrang:
- alle werknemers in de gezondheidszorg;
- alle personen ouder dan 65 jaar;
- personen tussen 45 en 65 jaar met bepaalde chronische aandoeningen die hun risico op ernstige covid-19 verhogen.
Bewoners en personeel van woonzorgcentra
De drie bovenvermelde groepen samen betekenen voor België iets meer dan 4 miljoen personen. Ondertussen weten we dat er niet genoeg vaccins zullen zijn om al die mensen meteen te vaccineren. Daarom werden de aanbevelingen van de HGR opgesplitst door de Taskforce Corona, die daarvoor een beroep deed op het Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek. Dat comité doet uitspraken over complexe ethische vraagstukken zoals ‘Wie krijgt het vaccin eerst?’. Het stelt dat het een ‘absoluut ethische keuze van de overheid’ is om de meest noodlijdenden eerst te vaccineren.
De Taskforce en het Bio-ethisch Comité namen een beslissing conform met die van de HGR: omwille van de hoge ziektelast, het hoge sterfterisico en de druk op het ziekenhuissysteem, moeten eerst de bewoners van woonzorgcentra en hun personeel, inclusief studenten-stagiairs en vrijwilligers, gevaccineerd worden.
Zorgprofessionals en 65-plussers
Zodra we nieuwe ladingen vaccins krijgen, volgen alle zorgprofessionals van ziekenhuizen en de eerste lijn (huisartsen en apothekers), vervolgens zorgprofessionals van andere gezondheidsdiensten (bijvoorbeeld Kind en Gezin) en daarna 65-plussers, te beginnen bij de oudsten.
Fase Ia, Ib en II
- De vaccinatie van bewoners van woonzorgcentra en personeel, samen met alle zorgverleners, wordt fase Ia genoemd.
- De groep 65-plussers en 45- tot 65-jarigen met een chronische aandoening wordt fase Ib.
- Fase II omvat alle andere volwassenen.
Andere Europese landen volgen dezelfde principes: eerst worden de mensen gevaccineerd met het grootste risico om ernstig ziek te worden of te overlijden, samen met het verzorgend personeel.
Conclusie
De Hoge Gezondheidsraad heeft geoordeeld dat eerst die mensen gevaccineerd moeten worden met de grootste kans om ernstig ziek te worden of te overlijden. Dat zijn zonder twijfel de bewoners van woonzorgcentra. Ook hun personeel wordt in de eerste fase ingeënt. Niet alleen om het leed te verminderen, maar ook om de druk op de ziekenhuiswerking te verminderen. Andere zorgverleners moeten nu even wachten tot we over voldoende vaccins beschikken.
