Rond je twaalfde begint het, rond je vijftigste ben je er klaar mee. Tel er enkele maanden zwangerschap en borstvoeding van af, en je komt aan zowat 450 menstruaties voor een gemiddelde westerse vrouw – ofwel goed tweeduizend dagen bloeden.

Sommige vrouwen huppelen daardoor. Dat is een minderheid. Bijna acht op de tien vrouwen ondervinden, volgens Nederlands onderzoek, op een of andere manier last van hun menstruatiecyclus: ze hebben veel pijn, bloeden hevig of hun hormonen bezorgen hen fysieke of mentale problemen. Vier op de tien 13-jarige meisjes vindt haar menstruatie pijnlijk. Een op de acht blijft daarom thuis van school. Evenveel meisjes hebben soms niet genoeg geld om maandverband te kopen.

Ook de cijfers over aandoeningen die een verband hebben met de menstruatiecyclus zijn ontstellend hoog. Een op de tien vrouwen heeft endometriose, een ziekte die gepaard kan gaan met ernstige pijn en onvruchtbaarheid. Bijna evenveel vrouwen hebben het polycysteus ovarium syndroom (PCOS) of adenomyose, wat kan leiden tot respectievelijk vruchtbaarheidsproblemen en een hevige menstruatie. Bloedarmoede komt vier keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen. Een op de vier vrouwen zou lijden aan PMS – het premenstrueel syndroom – en in de dagen voor de menstruatie kampen met hoofdpijn, rugpijn, prikkelbaarheid of vermoeidheid. Dat kan zo ernstig zijn dat ze zichzelf niet meer herkennen, agressief worden of aan zelfmoord denken.

Genoeg cijfers. In een opvallende wetenschappelijke publicatie pleit de Zuid-Afrikaanse gynaecoloog en onderzoeker Norman Goldstuck ervoor om de menstruatiecyclus te onderdrukken. Dat kan met hormonale anticonceptie, zoals de pil. Zonder cyclus verdwijnen veel van de problemen die ik hierboven opsomde. Maar Goldstuck stelt ook dat menstruatie indirect kankerverwekkend is, omdat die gepaard gaat met ontstekingsreacties. Sophia Yen, verbonden aan Stanford Medical School, sluit zich aan bij Goldstucks pleidooi. Als elke vrouw gedurende vijf jaar haar menstruatiecyclus stillegt, zal het aantal gevallen van eierstokkanker met de helft dalen, voorspelt ze in een TED-talk. Harde cijfers om die bewering te staven zijn moeilijk te vinden, maar het is wel bekend dat de pil het risico op eierstokkanker doet dalen, en dat ook een zwangerschap vrouwen enigszins beschermt tegen sommige vormen van kanker.

Maar … waarom zou je de natuurlijke gang van zaken beïnvloeden? Menstruatie is toch een teken dat je gezond bent? Je lichaam moet zich toch elke maand zuiveren? Vrouwen menstrueren al tienduizenden jaren, hoezo zou dat ongezond zijn?

Inderdaad, menstruatie bestaat al zolang de mens bestaat – zelfs langer, want ook apen doen het. Maar élke maand bloeden? Dat deden onze voorouders niet. Ze waren namelijk vaker zwanger dan de vrouwen van vandaag en gaven veel langer borstvoeding. En ze kenden periodes van ondervoeding en stress, wat ervoor zorgde dat de menstruatie uitbleef (wat je bezwaarlijk gezond kunt noemen).

Goldstuck maakt de vergelijking met de !Kung, een volk in de Kalahariwoestijn in Afrika. Zij leven nog op min of meer dezelfde manier als onze voorouders en gebruiken geen anticonceptie. Vrouwen krijgen er om de vier jaar een kind, en hebben er gemiddeld vier of vijf. Tot hun peuter een jaar of drie is, geven ze borstvoeding. Een !Kung-vrouw is daardoor veel minder vaak ongesteld dan de gemiddelde westerse vrouw.

Leven als een !Kung-vrouw lijkt me nogal moeilijk in onze samenleving – afgezien van de vraag of we dat überhaupt willen. Bovendien houdt een zwangerschap ook gezondheidsrisico’s in.

Er is een betere oplossing: anticonceptie. De pil, de pleister, de vaginale ring: ze verstoren de cyclus en kunnen ervoor zorgen dat je niet of nauwelijks nog bloedt. De meeste vrouwen die de pil nemen, lassen om de drie weken een ‘stopweek’ in, waarbij een spontane bloeding optreedt. Maar de pil doornemen kan evengoed.

Iedereen aan de pil dan? Dat wil ik niet gezegd hebben. Want die synthetische hormonen kunnen, net als onze natuurlijke geslachtshormonen, veel invloed hebben. Positieve én negatieve.

Tien tot vijftien procent van de vrouwen uit klachten over de pil. Ze voelen zich neerslachtig, hebben minder zin in seks, lopen op termijn wat meer risico op borstkanker en trombose. Daarnaast ontbreekt degelijk en grootschalig langetermijnonderzoek naar het doornemen van de pil, waarbij je extra hormonen binnenkrijgt. Andere hormonale anticonceptie houdt min of meer dezelfde risico’s in. Al is er hoopgevend nieuws: het Belgische bedrijf Mithra heeft vorige week de toestemming gekregen om in Europa de nieuwe pil Estelle op de markt te brengen. Die bevat – als eerste – natuurlijk oestrogeen dat de foetus tijdens de zwangerschap produceert. Dat zou veel minder neveneffecten hebben.

We hebben de middelen om van menstruatie een keuze te maken, zegt Sophia Yen in haar TED-talk. ‘In mijn ideale wereld zouden vrouwen maar een paar keer menstrueren, namelijk de eerste twee jaar dat ze ongesteld worden als tiener, en in de maanden dat ze zwanger willen worden.’ Niet onbelangrijk: Yen is ook ceo van een bedrijf dat anticonceptie aan de vrouw brengt …

En toch. Menstruatie als een keuze. Huisartsen en gynaecologen zouden het op zijn minst kunnen bespreken met meisjes en vrouwen. Hen laten weten dat er een mogelijkheid is om eruit te stappen, als ze dat willen. Tegelijk moeten ze ook heldere informatie geven over de pro’s en contra’s van hormonale anticonceptie. En er mag vooral geen druk liggen op vrouwen, niet in de ene, maar ook niet in de andere richting. Want van vrouwen moet niet verwacht worden dat ze sowieso hun cyclus het zwijgen opleggen. Maar het is wel goed om te weten dat het kàn, en niet onnatuurlijk of ongezond hoeft te zijn.

Liesbeth Gijsel is hoofdredacteur van Eos Psyche&Brein en maker van Ongesteld, een podcast over menstruatie.