Kan sporten voorkomen dat je een miskraam krijgt? En helpt een dieet bij endometriose? Nederlandse wetenschappers gaan het na.
Natural Killer-cellen of NK-cellen. Zo heten de bijzondere afweercellen in menstruatiebloed. Die zitten trouwens ook elders in het lichaam. Ze beschermen ons tegen bacteriën, virussen en andere ‘indringers’. Maar in de baarmoeder zijn die ‘killers’ een pak vriendelijker. Ze zorgen er bijvoorbeeld voor dat een zwangere vrouw haar embryo niet afstoot – wat bijzonder is als je erbij stilstaat, want tenslotte bevat die baby voor de helft ‘vreemd materiaal’.
‘De NK-cellen hebben andere receptoren, waardoor ze een vreemd object niet aanvallen, maar accepteren’, zegt gynaecoloog Tess Meuleman van het Radboudumc. Die ‘vriendelijke’ NK-cellen vind je alleen in de baarmoeder, en dus ook in het menstruatiebloed.
Uit onderzoek blijkt dat vrouwen die herhaaldelijk een miskraam hebben soms minder van die NK-cellen hebben. ‘Mogelijk stoot hun lichaam daarom de foetus af’, denkt Meuleman. Met een experiment hoopt ze het aantal NK-cellen te kunnen verhogen, en zo het risico op een miskraam te beperken. ‘Uit onderzoek met kankerpatiënten blijkt dat sporten het aantal NK-cellen verhoogt. Wij willen nagaan of dat ook geldt voor vrouwen die herhaaldelijk miskramen hebben gehad en weinig NK-cellen hebben.’
Dertig vrouwen zullen drie maanden lang twee à drie keer per week cardiotraining krijgen in de sportschool. Vooraf en nadien leveren ze een monster van hun menstruatiebloed in. ‘Dat doen ze door hun menstruatiecup te legen in een buisje, en dat af te geven in het ziekenhuis bij ons in Nijmegen, of bij onze collega’s in Maastricht. We vermoeden dat het aantal NK-cellen na afloop hoger zal liggen. Uit onze eerste resultaten blijkt dat het verschil zelfs erg groot kan zijn.’
Eind 2023 zou het onderzoek afgerond moeten zijn. Vervolgonderzoek zou dan moeten uitwijzen of een verhoging van het aantal NK-cellen ook leidt tot meer levend geboren kinderen.
'Miskramen waarvan we de oorzaak niet kennen, worden nu op één hoopje gegooid'
‘Daarnaast wil vooral collega (en medisch immunoloog) Renate van der Molen onderzoeken of er een individueel immuunprofiel op te stellen valt op basis van het menstruatiebloed. Dat zou kunnen leiden tot een persoonlijkere aanpak van vruchtbaarheidsproblemen. Miskramen waarvan we de oorzaak niet kennen, worden nu op één hoopje gegooid. Onderzoek naar onverklaarde miskramen levert niets op, maar dat komt misschien omdat de groep te divers is. Misschien ligt het aan een tekort aan NK-cellen, misschien aan een infectie of nog aan iets heel anders. Elke oorzaak heeft nood aan een andere oplossing.’
Anders eten tegen endometriose
Er is nog een groep vrouwen bij wie NK-cellen in hun menstruatiebloed interessant zijn om te bestuderen. Dat zijn vrouwen met endometriose. Het is een aandoening die vaak voorkomt – een op de tien jonge vrouwen heeft endometriose. Bij endometriose heb je chronische ontstekingen die getriggerd worden door het vrouwelijk hormoon oestrogeen. Weefsel dat eruitziet als baarmoederslijmvlies gaat dan buiten de baarmoeder woekeren en kan verklevingen en cystes vormen. Dat kan onder meer leiden tot pijn en vruchtbaarheidsproblemen.
‘Oestrogeen stimuleert de verspreiding en groei van dit endometrioseweefsel’, zegt onderzoeker en diëtist Emma Huijs (Radboudumc). ‘Vervolgens hopen immuuncellen zoals NK-cellen zich op in dat weefsel en wordt de NK-celactiviteit onderdrukt, wat kan bijdragen tot een sterke groei van de endometrioseweefsels.’
Huijs vermoedt dat de aantallen en activiteit van NK-cellen te verhogen zijn door het voedingspatroon aan te passen. In een pilootstudie gaan twintig vrouwen met endometriose een zogenaamd ontstekingsremmend dieet volgen. Huijs: ‘Dat dieet volgt grotendeels de aanbevelingen voor gezonde voeding (de Schijf van Vijf in Nederland, de voedingsdriehoek in België, red.). De vrouwen gaan veel groente, fruit, peulvruchten, noten, vis, volkorenproducten en zuivel eten. Rood en bewerkt vlees, alcohol, frisdrank, zout, suiker en verzadigde vetten worden beperkt. ‘En het is ook belangrijk dat er genoeg variatie is’, vult Huijs aan.
Als de resultaten uitwijzen dat er mogelijk een effect is, wil Huijs het experiment uitbreiden in een grotere groep vrouwen. Ze zal overigens niet alleen het aantal NK-cellen in menstruatiebloed en gewoon bloed checken, maar ook via vragenlijsten nagaan of de pijn vermindert en de levenskwaliteit verbetert. Ook hier staan de vrouwen menstruatiebloed af door middel van de cup – een keer voor het dieet, een keer nadien.
Uit eerder onderzoek bleek al dat voeding invloed kan hebben op endometriose. ‘Uit een literatuurstudie die we enkele jaren geleden hebben uitgevoerd, bleek dat antioxidanten en meervoudig onverzadigde vetzuren zorgen voor minder pijn bij vrouwen met endometriose’, zegt Huijs. ‘Uit ander onderzoek bleek dan weer dat vrouwen met endometriose gemiddeld minder gezond eten dan vrouwen die de aandoening niet hebben.’
De recentste overzichtsstudie (van eind 2022) geeft aan dat antioxidanten (groente en fruit), meervoudig onverzadigde vetzuren (vette vis), vitamine D, C en E een positief effect kunnen hebben, en dat je bewerkte voeding en rood vlees, dierlijk vet en koffie misschien beter vermijdt.
‘Dat onderzoek is grotendeels gebaseerd op vragenlijsten’, zegt Huijs. ‘Wij werken ook met vragenlijsten, maar zullen daarnaast via het onderzoek van het bloed kijken wat het precieze effect van het dieet is op het afweersysteem. Daarnaast vragen we de vrouwen ook een vaginaal kweekje en ontlasting in te leveren. We willen nagaan of het dieet ook een effect heeft op de bacteriën in de darmen en de vagina.’ Het microbioom wijkt bij vrouwen met endometriose mogelijk af van dat van gezonde vrouwen.
