Volledig gevaccineerd en toch positief getest? Dan heb je een doorbraakinfectie. Hoe vaak komen dergelijke infecties voor en hoe ernstig zijn ze? Een overzicht.
Als je volledig bent gevaccineerd tegen covid-19, dacht je misschien dat je je niet langer zorgen hoeft te maken over het oplopen van het coronavirus. Maar samen met het stijgende aantal nieuwe covid-19-gevallen wereldwijd en de groeiende bezorgdheid over sterk overdraagbare varianten zoals de deltavariant, komen er berichten van volledig gevaccineerde mensen die positief testen op covid-19. Dat wordt een doorbraakinfectie genoemd.
Hoe beangstigend de term ook mag klinken, het komt erop neer dat de bestaande covid-19-vaccins nog steeds zeer goed zijn in het voorkomen van symptomatische infecties, en dat doorbraakinfecties zeer zeldzaam zijn. Maar hoe vaak komen ze precies voor en hoe gevaarlijk zijn ze? Een overzicht.
Wat is een doorbraakinfectie?
Geen enkel vaccin is 100 procent effectief. Het poliovaccin van dr. Jonas Salk was voor 80 à 90 procent effectief in het voorkomen van de verlammingsziekte. Zelfs bij het mazelenvaccin – de gouden standaard onder de vaccins – was de werkzaamheid 94 procent onder een sterk gevaccineerde bevolking tijdens grote uitbraken.
Uit klinisch onderzoek bleek dat de mRNA-vaccins van Pfizer en Moderna 94 à 95 procent doeltreffend waren bij het voorkomen van symptomatische covid-19 - veel meer dan aanvankelijk werd gehoopt.
Even ter herinnering: een vaccin-effectiviteit van 95 procent betekent niet dat de injectie 95 procent van de mensen beschermt terwijl de andere 5 procent het virus zal oplopen. De werkzaamheid van een vaccin is een maat voor het relatieve risico - je moet een groep gevaccineerden vergelijken met een groep niet-gevaccineerden onder dezelfde blootstellingsomstandigheden. Neem dus een onderzoeksperiode van drie maanden waarin 100 van de 10.000 niet-gevaccineerde mensen covid-19 kregen. Je zou verwachten dat vijf gevaccineerde mensen ziek zouden worden in diezelfde periode. Dat is 5 procent van de 100 ongevaccineerden die ziek werden, niet 5 procent van de hele groep van 10.000.
Wanneer mensen besmet raken na vaccinatie, noemen wetenschappers deze gevallen doorbraakinfecties omdat het virus door de beschermende barrière van het vaccin is gebroken. Een besmetting wordt een doorbraakinfectie genoemd als een neusswab het RNA of eiwit van het SARS-CoV-2-virus kan aantonen meer dan veertien dagen nadat de besmette persoon de volledige aanbevolen doses van een goedgekeurd covid-19-vaccin heeft gekregen.
Hoe vaak komt een covid-19-infectie voor bij volledig gevaccineerden?
Doorbraakinfecties komen iets vaker voor dan eerder werd verwacht en nemen waarschijnlijk toe door de groeiende dominantie van de deltavariant. Maar infecties bij gevaccineerden zijn nog steeds zeer zeldzaam en veroorzaken meestal milde of geen symptomen.
Zo meldden 46 Amerikaanse staten tussen 1 januari en 30 april 2021 10.262 doorbraakinfecties aan het Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Ter vergelijking: in dezelfde periode waren er in totaal 11,8 miljoen covid-19 diagnoses.
Vanaf 1 mei 2021 is het CDC gestopt met het monitoren van doorbraakgevallen van vaccins, tenzij ze leidden tot ziekenhuisopname of overlijden. Tot 19 juli 2021 waren er in de VS 5.914 patiënten met een doorbraakinfectie die in het ziekenhuis werden opgenomen of stierven, op een totaal van meer dan 159 miljoen mensen die in het hele land volledig waren gevaccineerd.
Een studie tussen 15 december 2020 en 31 maart 2021, die 258.716 veteranen omvatte die twee doses van het Pfizer- of Moderna-vaccin hadden gekregen, telde 410 doorbraakinfecties - dat is 0,16 procent van het totaal. Een studie in New York noteerde 86 gevallen van covid-19-doorbraakinfecties tussen 1 februari en 30 april 2021, onder 126.367 mensen die volledig waren gevaccineerd, meestal met mRNA-vaccins. Dit is goed voor 1,2 procent van het totaal aantal covid-19-gevallen en 0,07 procent van de volledig gevaccineerde bevolking.
Hoe ernstig is een covid-19 doorbraakinfectie?
De geïnfecteerde voelt zich niet noodzakelijk ziek - 27 procent van de aan het CDC gemelde doorbraakgevallen waren asymptomatisch. Slechts 10 procent van de patiënten met een doorbraakinfectie werd in het ziekenhuis opgenomen (sommige om andere redenen dan covid-19), en 2 procent stierf. Ter vergelijking: in het voorjaar van 2020, toen er nog geen vaccins beschikbaar waren, had meer dan 6 procent van de bevestigde infecties een dodelijke afloop.
In een studie in Amerikaanse militaire behandelingsfaciliteiten leidde geen enkele van de doorbraakinfecties tot een ziekenhuisopname. In een andere studie hadden de gevaccineerden die positief testten op covid-19 na slechts één dosis van het Pfizer-vaccin een kwart minder virus in hun lichaam dan degenen die niet gevaccineerd waren en positief testten.
Wat maakt een doorbraakinfectie waarschijnlijker?
Als er in een gemeenschap veel coronavirus circuleert, is de kans op doorbraakinfecties groter.
Het risico op zo’n infectie is ook hoger in situaties van nauw contact, zoals in een krappe werkruimte, op een feestje, in een restaurant of in een stadion. Doorbraakinfecties zijn ook waarschijnlijker bij gezondheidswerkers die veel in contact komen met besmette patiënten.
Om onduidelijke redenen blijkt uit landelijke CDC-gegevens dat vrouwen 63 procent van de doorbraakinfecties voor hun rekening nemen. Ook uit een aantal kleinere studies blijkt dat vrouwen de meerderheid van de doorbraakgevallen uitmaken.
Vaccins veroorzaken een minder sterke immuunrespons bij oudere mensen, en de kans op een doorbraakinfectie wordt groter naarmate men ouder wordt. Van de doorbraakgevallen die door het CDC zijn gevolgd, kwam 75 procent voor bij patiënten van 65 jaar en ouder.
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem of onderliggende aandoeningen zoals hoge bloeddruk, diabetes, hartaandoeningen, chronische nier- en longaandoeningen en kanker lopen een groter risico op doorbraakinfecties en ernstige covid-19. Zo hadden volledig gevaccineerde ontvangers van orgaantransplantaties in één studie 82 keer meer kans op een doorbraakinfectie en hadden zij een 485 keer hoger risico op ziekenhuisopname en overlijden na een doorbraakinfectie in vergelijking met de gevaccineerde algemene bevolking.
Hoe veranderen virusvarianten de zaken?
Onderzoekers hebben de huidige vaccins ontwikkeld om vroegere stammen van het SARS-CoV-2-virus af te weren. Sindsdien zijn nieuwe varianten opgedoken, waarvan vele beter zijn in het ontwijken van de antilichamen die worden opgewekt door de vaccins die momenteel in gebruik zijn. Hoewel de bestaande vaccins nog steeds zeer doeltreffend zijn om ziekenhuisopnames veroorzaakt door die varianten te voorkomen, zijn ze er minder doeltreffend tegen dan tegen vroegere varianten.
Twee doses van de mRNA-vaccins waren slechts 79 procent effectief bij het voorkomen van symptomatische ziekte bij de deltavariant, vergeleken met 89 procent effectief in het geval van de eerdere alfavariant, volgens Public Health England. Een enkele dosis bood slechts 35 procent bescherming tegen delta. Ongeveer 12,5 procent van de 229.218 gevallen van de deltavariant in heel Engeland tot 19 juli was onder volledig gevaccineerden.
Israël, waar de vaccinatiegraad hoog is, heeft gemeld dat volledige vaccinatie met het vaccin van Pfizer wellicht slechts 39 à 40,5 procent effectief is bij het voorkomen van infecties met de deltavariant, terwijl dat volgens de eerste schattingen 90 procent was. De bevindingen van Israël suggereren ook dat de doeltreffendheid van covid-19-vaccins bij het voorkomen van infectie en symptomatische ziekte binnen zes maanden afneemt. Het goede nieuws is echter dat het vaccin nog steeds zeer effectief is bij de bescherming tegen ziekenhuisopname (88 procent) en ernstige ziekte (91,4 procent) veroorzaakt door de nu dominante delta-variant.
Dit artikel verscheen eerder in The Conversation.
Hoe goed houden vaccins stand?
Volgen modellen kunnen in de VS tegen eind juni 2021 ongeveer 279.000 levens door vaccinatie zijn gered en tot 1,25 miljoen ziekenhuisopnames zijn voorkomen. In Engeland kunnen ongeveer 30.300 sterfgevallen, 46.300 ziekenhuisopnames en 8,15 miljoen infecties zijn voorkomen door Covid-19-vaccins. In Israël zou de hoge vaccinatiegraad hebben geleid tot een daling van het aantal gevallen met 77 procent en een daling van het aantal ziekenhuisopnames met 68 procent ten opzichte van de piek van de pandemie in dat land.
