Kun je best hormonen nemen tijdens de overgang, of blijf je daar maar beter ver weg van? Alle risico’s en voordelen op een rijtje.
Beeld: Oestrogeen kun je slikken, maar ook smeren (een gel of spray), of plakken (pleisters).
1. Welke soorten hormoontherapie bestaan er allemaal?
Gewoonlijk wordt een combinatie van oestrogeen en progestageen voorgeschreven. Progestageen is een synthetisch hormoon dat lijkt op het lichaamseigen hormoon progesteron. Het progestageen voorkomt dat je baarmoederslijmvlies gaat opstapelen, en dat je ongecontroleerde bloedingen krijgt. Het vermindert ook het risico op baarmoederkanker.
Als je geen baarmoeder meer hebt, volstaat het enkel oestrogeen te nemen. Dat is ook zo als je een hormoonspiraaltje hebt, want dat geeft al progestageen af. Je kunt het tijdens en na de overgang gewoon laten zitten.
Hormoontherapie bestaat in erg verschillende dosissen en vormen. Oestrogeen kun je slikken (een pil), maar ook smeren (een gel of spray), of plakken (pleisters). Progestageen bestaat in pilvorm, als pleister of als hormoonspiraaltje.
De therapie is gemaakt uit natuurlijke bronnen (de urine van zwangere paarden, of uit planten zoals soja of wilde yam), of synthetisch vervaardigd.
Er bestaat hormoontherapie die op het gehele lichaam inwerkt, maar ook lokale hormoontherapie in de vorm van een gel, tablet of ring die je vaginaal inbrengt.
2. Welke risico’s heeft hormoontherapie?
Uit een grote studie uit 2002 – de Women’s Health Initiative – bleek dat hormoontherapie borstkanker en hart- en vaatziekten kon veroorzaken. Dat leidde tot paniek. Inmiddels zijn de resultaten van die studie genuanceerd en zijn er nieuwe studies uitgevoerd. Wat leren we daaruit?
De gezondheidsproblemen doken vooral op bij vrouwen die tien jaar of langer na de menopauze startten met hormoontherapie. Op dat moment kan er al schade zijn aan de bloedvaten, en dan kan hormoontherapie ervoor zorgen dat een bloedklonter losschiet en naar de longen (longembolie) of de hersenen (beroerte) reist. Start je op voor er schade is, dan lijkt hormoontherapie eerder te beschermen tegen hart- en vaatziekten.
En, nogal evident: een lage dosis hormonen geeft minder risico’s dan een hoge dosis, en wie de therapie minder dan vijf jaar neemt, loopt minder risico dan wie ze langer gebruikt. Maar ook: pillen lijken meer risico’s in te houden dan een gel, spray of pleister.
Heb je borstkanker of baarmoederkanker gehad, dan wordt ten stelligste afgeraden om hormoontherapie te nemen
En hoe zit het met borstkanker? Een meta-analyse in het vakblad The Lancet in 2019 laat zien dat vrouwen die vijf tot veertien jaar hormoontherapie gebruiken, dubbel zoveel risico lopen op borstkanker dan vrouwen die geen therapie gebruiken. Bij vrouwen die een tot vier jaar hormonen gebruiken, stijgt het risico wat minder, met 60 procent. Therapie met enkel oestrogeen lijkt veiliger dan de combi oestrogeen-progestageen (daar stijgt het risico met respectievelijk 33 en 17 procent). Dat zijn geen ongelooflijk hoge percentages, maar omdat borstkanker vaak voorkomt, is het wel een risico om zeker rekening mee te houden.
Tot slot is er bij langdurig gebruik van hormonen een verhoogd risico op baarmoeder- en eierstokkanker, en op (goedaardige) gezwellen in de hersenvliezen. Maar die ziektes en aandoeningen komen veel minder vaak voor.
Niet onbelangrijk: deze risico’s gelden niet voor lokale hormoontherapie, die wordt toegediend als vaginale gel, pil of ring. De hormonen komen dan niet in je bloed terecht, en verspreiden zich dus niet over het hele lichaam.
3. Zijn bio-identieke hormonen beter?
Bio-identieke hormonen worden ook wel eens natuurlijke hormonen genoemd. Ze hebben exact dezelfde chemische structuur als onze eigen hormonen. Ze hebben weliswaar een natuurlijke basis, maar worden gemaakt in het lab, met chemische processen. De basis zijn oestrogeenachtige stoffen uit plantaardige bronnen, zoals soja en wilde yam. Die stoffen worden daaruit gehaald, en vervolgens chemisch bewerkt om er estradiol (een oestrogeen) en progesteron van te maken.
Er zijn nog niet zoveel studies gevoerd naar bio-identieke hormonen. De eerste resultaten lijken erop te wijzen dat bio-identieke hormonen minder risico’s inhouden dan de ‘klassieke’ hormoontherapie, en dat ze even goed helpen tegen opvliegers. Mogelijk zijn ze dus inderdaad een betere keuze.
4. Welke voordelen heeft hormoontherapie?
De voordelen tegen overgangsklachten zijn duidelijk aangetoond. Bij de overgrote meerderheid van de vrouwen helpt hormoontherapie binnen enkele weken tegen opvliegers en nachtelijk zweten. Er zijn ook aanwijzingen dat het helpt tegen gewrichtspijn, droge huid en stemmingsproblemen.
Op lange termijn is het duidelijk dat hormoontherapie preventief werkt tegen osteoporose. Oestrogeen houdt namelijk de botopbouw en -afbraak in evenwicht. Toch wordt niet aangeraden om het louter daarvoor op te starten. Er bestaat andere medicatie specifiek voor de preventie van osteoporose.
Oestrogeen beschermt de bloedvaten tegen beschadiging, en gaat ontstekingen en slagaderverkalking tegen
Mogelijk biedt hormoontherapie bij sommige vrouwen bescherming tegen hart- en vaatziekten (zie ook hierboven). Oestrogeen beschermt de bloedvaten tegen beschadiging, en gaat ontstekingen en slagaderverkalking tegen.
Tot slot gebeurt er ook onderzoek naar de preventieve werking van hormonen tegen dementie. Maar daarover zijn de signalen heel gemengd. Sommige studies laten een mogelijk positief effect zien bij bepaalde groepen vrouwen; andere studies suggereren dat het risico op dementie juist stijgt.
Ook voor hart- en vaatziekten en voor dementie wordt hormoontherapie niet aangeraden. De voordelen en werkingsmechanismen zijn nog niet zo duidelijk, en we weten nog niet of langdurig hormonen nemen wel veilig genoeg is.
Lokale, vaginale, hormoontherapie helpt goed tegen vaginale droogte en kan ook helpen tegen incontinentie.
5. Hoe lang mag je hormonen nemen?
Officieel wordt aangeraden hormoontherapie niet langer dan vijf jaar te nemen. Maar die termijn is de afgelopen jaren steeds langer geworden. Mogelijk schuift dat in de toekomst dus nog wat op. Ook hangt het er natuurlijk van af hoe hoog de dosis hormonen is.
6. Wat is beter: pillen, pleisters of een gel?
Uit analyses van de WHI-studie blijkt dat pillen een hoger risico inhouden op bloedklonters en borstkanker dan andere vormen van hormoontherapie.
Lokale hormoontherapie in de vorm van een vaginale gel of ring lijkt het veiligste, hier zijn geen risico’s gevonden.
7. Heb ik een risicoprofiel om hormonen te nemen?
Heb je borstkanker of baarmoederkanker gehad, dan wordt ten stelligste afgeraden om hormoontherapie te nemen, omdat oestrogeen het risico op herval vergroot. Ook als je lijdt aan een hart- of vaatziekte, wordt hormoontherapie afgeraden.
Verder gaat het er vooral om niet te veel risico’s op te stapelen. Dit zijn enkele factoren die hart- en vaatziekten al in de hand kunnen werken. Het is een individuele afweging of je het bijkomende risico van hormoontherapie er nog bij wilt nemen. Overleg goed met de arts.
- Roken
- Overgewicht
- Spataders
- Veel alcohol drinken
- Weinig lichaamsbeweging
- Hoge bloeddruk of cholesterol
- Diabetes
- Migraine met aura
Tegelijk is het goed om te kijken naar de risico’s die er mogelijk zijn als je géén hormoontherapie opstart. Als je erg slecht slaapt door nachtelijk zweten, dan staat je lichaam onder chronische stress. Die chronische stress verhoogt eveneens het risico op hart- en vaatziekten, doordat je er hoge bloeddruk van kunt krijgen, een veranderd metabolisme (en overgewicht) en chronische ontstekingen. Als hormoontherapie ervoor zorgt dat je beter slaapt en dat stressniveau naar beneden haalt, dan ben je wellicht beter af.
Bronnen:
Doe mee met #eosleeft
Met artificiële intelligentie is het eenvoudiger dan ooit om massaal misinformatie viraal te laten gaan op sociale media. Eos Wetenschap vzw wil een baken zijn voor iedereen die op zoek is naar wetenschappelijk onderbouwde journalistiek.
Dankzij de financiële steun van onze community kunnen we dit onafhankelijk blijven doen zonder beïnvloeding van politieke of commerciële spelers.
Wij verstoppen ons niet achter een paywall, omdat we geloven dat open, kwaliteitsvolle wetenschapsjournalistiek leidt tot een vrijere en betere wereld.
Wil je meer weten over de missie van Eos? Klik hier.
Deel je onze missie? Help mee om onze impact te vergroten.
