Zijn de meeste kankers het gevolg van brute pech?

De meerderheid van de kankertypes wordt niet uitgelokt door te weinig sport, overgewicht of roken, maar door toeval. Dat blijkt uit een nieuw Amerikaans onderzoek.

Waar komt dit nieuws vandaan?

Onderzoekers van de Amerikaanse John Hopkins Universiteit wilden weten waarom het risico op kanker zo sterk verschilt naargelang het type weefsel dat erin betrokken is (1). Het is bekend dat zowel genen (erfelijkheid), omgevingsfactoren (levensstijl) als het aantal keren dat weefselcellen delen (hoe meer delingen, hoe groter de kans dat er iets misloopt) een rol spelen, maar het is niet duidelijk welke van deze drie factoren de doorslag geeft. Om daar een zicht op te krijgen, brachten de onderzoekers 31 studies samen die informatie verschaffen over de snelheid waarmee stamcellen van een bepaald type weefsel (vb. borstweefsel, prostaatweefsel,...) zich delen. Wanneer je het aantal delingen vergelijkt met het risico op kanker in dat type weefsel, dan blijkt er een verband te zijn: hoe meer delingen, hoe groter het risico op kanker. Die gegevens werden vergeleken met wat bekend is over de andere risicofactoren, zowel genetische als omgevingsfactoren, voor kanker. Bijvoorbeeld overdreven blootstelling aan zonlicht is een risicofactor voor huidkanker, roken voor longkanker, bij darmkanker speelt een erfelijke factor mee, enzovoort. Door alle gegevens van voorgaand kankeronderzoek te bundelen, kwamen de onderzoekers tot de vaststelling dat de verschillen in kankerrisico voor de verschillende types van kanker, voor 65 procent kunnen verklaard worden door het aantal celdelingen van dat type weefsel: iets wat we niet in de hand hebben. Erfelijkheid en levensstijl zijn dus verantwoordelijk voor een kleiner deel, namelijk 35%, van het algemeen kankerrisico. De onderzoekers besluiten dat ongeveer tweederde van het risico op kanker het gevolg is van 'brute pech'.

Bron

(1) Tomasetti C, Vogelstein B. Variation in cancer risk among tissues can be explained by the number of stem cell divisions. Science. Published online January 2 2015

Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?

Het gaat om een zeer ruwe schatting, waarbij alle kankertypes op één hoop gegooid werden. Rekening houdend met de variaties in de uitkomsten van de verschillende studies die de onderzoekers analyseerden, kwamen ze in feite tot cijfers die variëren tussen 39 en 81 procent. Dat betekent dat aan de ene kant, kanker in slechts 4 gevallen op de 10 (39%) het gevolg is van de snelheid waarmee weefselcellen delen en aan de andere kant in 8 gevallen op de 10 (81%). Om tot een conclusie te komen, namen ze het gemiddelde van deze cijfers en kwamen uit op ruw geschat 65 procent. Dit cijfer is vrij onnauwkeurig. Het geeft een zekere indicatie dat toevallige factoren, namelijk het aantal celdelingen, een vrij grote rol spelen in het ontstaan van kanker.

De onderzoekers benadrukken dat dit niet voor alle kankertypes geldt: voor sommige speelt levensstijl wel een doorslaggevende rol. Zo is roken nog steeds de belangrijkste risicofactor voor longkanker. Maar een minderheid krijgt deze kanker zonder ooit een sigaret gerookt te hebben en sommige kettingrokers krijgen nooit longkanker. Voor andere, veel frequentere kankers, zoals borstkanker en prostaatkanker, is de invloed van omgevingsfactoren dan weer veel beperkter.

Deze studie vertelt weinig nieuws: veel kankers ontstaan zonder duidelijk aanleiding, bij andere is er wel een verband met levensstijl en erfelijkheid. De onderzoekers stellen dat hun berekeningen geen enkele impact hebben op adviezen om kanker te voorkomen: gezond eten, niet roken, voldoende bewegen, enzovoort. Met deze maatregelen kan iedereen zijn risico op kanker verminderen, maar helemaal voorkomen kan je de ziekte niet.

Conclusie

Bij veel kankers speelt brute pech een grotere rol dan bij andere. Deze studie stelt dat de snelheid waarmee weefselcellen delen een grote verantwoordelijk heeft in het ontstaan van kanker. Daarnaast spelen erfelijkheid en levensstijl een rol, voor de ene kanker al meer dan voor de andere. De adviezen om kanker te voorkomen, blijven allemaal overeind.