De gevolgen van stevig alcoholgebruik in de zwangerschap voor de foetus zijn bekend: een grotere kans op een miskraam, vroeggeboorte of foetale alcoholspectrumstoornissen. ‘Bingedrinken’ wordt ook gelinkt aan groeistoornissen bij de foetus en een verhoogd risico op zuurstoftekort bij de geboorte. Omdat meer alcohol gelinkt is aan een groter risico, is licht drinken minder schadelijk dan zwaar drinken. Maar een duidelijke drempel of veilige dosis is nog niet bepaald. Daarom wordt momenteel aangeraden aan vrouwen die zwanger zijn of willen worden om alcohol liefst te vermijden of zeker tot een minimum te beperken. 

Toch vragen vrouwen vaak naar een veilige alcoholgrens tijdens de zwangerschap. Het moeilijk te bepalen verschil tussen onthouding en licht drinken blijft verwarring scheppen voor zowel zwangere vrouwen als zorgverleners wereldwijd. Een overzichtsstudie gepubliceerd in British Medical Journal toont aan dat de vraag simpelweg nog niet voldoende en grondig onderzocht is. De onderzoekers analyseerden een verzameling observatiestudies van hoge kwaliteit waarin vrouwen die zwanger waren of wilden worden, rapporteerden over hun drankgebruik. Vrouwen die helemaal niets dronken werden vergeleken met vrouwen die kleine hoeveelheden dronken (max. 4 glazen per week). Aangezien er lichte aanwijzingen waren dat zelfs kleine hoeveelheden alcohol gelinkt kunnen worden aan een vertraagde groei bij de baby, bevestigt deze studie de huidige aanbeveling (alcoholonthouding) als meest veilige en verstandige optie. 

Het aantal studies bij mensen is over het algemeen vrij beperkt, omdat alcohol in de zwangerschap geen evident onderzoeksonderwerp is. De meeste onderzoeken wijzen echter uit dat licht tot matig drinken de ontwikkeling en het gedrag van het kind op verschillende manieren negatief kan beïnvloeden. Deze effecten zijn uiteraard minder consistent en aanhoudend dan de effecten na blootstelling aan zwaardere alcoholconsumptie.

Ook dierproeven hebben aangetoond dat zelfs kleine tot matige hoeveelheden alcohol de ontwikkeling van de foetus kunnen beïnvloeden. Dit uit zich in gedragsstoornissen en de moeizame verwerving van cognitieve vaardigheden.

Een van de redenen waarom een veilige alcoholdrempel tijdens de zwangerschap zo moeilijk te bepalen is, is de variatie in effecten van dezelfde lichte alcoholconsumptie bij verschillende vrouwen. Bovendien spelen verschillende factoren een rol:

• het tijdstip en het patroon van licht drinken;
• de verschillen in opname en verdeling van de alcohol in het lichaam;
• genetische verschillen (zowel bij de moeder als de foetus);
• eventuele aandoeningen;
• hoeveel de moeder gegeten heeft;
• andere blootstelling aan bijv. luchtvervuiling, sigarettenrook, toxische producten, …;
• het tijdstip in de ontwikkeling van de foetus.

Toch zijn er enkele zaken waar we zeker van kunnen zijn:

• Alcohol is ‘teratogeen’, d.w.z. dat het een stof is die afwijkingen kan veroorzaken bij de foetus als de moeder er tijdens de zwangerschap mee in aanraking komt. 
• De hersenen van de ongeboren baby zijn altijd kwetsbaar voor de blootstelling aan alcohol, omdat de hersenontwikkeling gedurende de hele zwangerschap plaatsvindt. 
• Als een zwangere vrouw alcohol drinkt, wordt deze rechtstreeks doorgegeven aan de foetus via de placenta. 
• De concentraties alcohol in de nabijheid van de foetus bereiken snel een ‘volwassen’ niveau (consumptie van de moeder). 

Aangezien ongeveer de helft van de zwangerschappen wereldwijd ongepland is, beseffen veel vrouwen te laat dat ze alcohol hebben gedronken terwijl ze al zwanger waren. Mocht er schade toegebracht zijn aan de baby, dan kan een snelle diagnose en interventie een beschermend effect hebben. Andere mogelijk verzachtende factoren zijn:

• een gezonde voeding met specifieke ‘micronutriënten’ (vitaminen, mineralen en sporenelementen);
• een stabiele, zorgzame, verrijkende omgeving na de geboorte.

Hoewel er meer onderzoek nodig is om de exacte gevolgen van licht drinken in verschillende omstandigheden te verduidelijken, dragen we een verantwoordelijkheid om zwangere vrouwen een geïnformeerde keuze te laten maken. Daarom is het huidige advies, nl. geen alcohol drinken tijdens de zwangerschap, gegrond.


Ben je zwanger of wil je zwanger worden en maak je je zorgen over je discipline om alcohol af te zweren? Raadpleeg dan je huisarts om samen een strategie te bespreken.