De gezondheid van ecosystemen en het aantal soorten gaan achteruit met een in onze geschiedenis nooit eerder geziene snelheid.
‘De natuur neemt wereldwijd met een ongekende snelheid af, het tempo van het uitsterven van soorten neemt toe, en ernstige gevolgen voor de mensheid zijn nu zeer waarschijnlijk’, besluiten 145 experts van het IPBES (Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services) in een nieuw rapport.
Het IPBES is voor de staat van de natuur en biodiversiteit wat het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) is voor het klimaat. De wetenschappers werkten drie jaar aan het rapport en namen ongeveer 15.000 studies en rapporten onder de loep. Voorlopig publiceerden de experts enkel hun 'samenvatting voor beleidsmakers'. Het volledige rapport, met daarin de gedetailleerde werkwijze, komt er pas later dit jaar. Daardoor is het op dit moment niet duidelijk hoe de wetenschappers precies tot hun bevindingen zijn gekomen.
Die bevindingen stemmen niet vrolijk. Ongeveer een miljoen soorten is met uitsterven bedreigd. Dat is onder meer het geval voor veertig procent van de amfibieën, meer dan een derde van de zeezoogdieren en naar schatting tien procent van de insectensoorten. Sinds de 16de eeuw zijn minstens 680 soorten gewervelde dieren uitgestorven.
De snelheid waarmee soorten verdwijnen ligt volgens de experts vandaag tien tot honderden keren hoger dan het gemiddelde tempo de voorbije tien miljoen jaar.
Veranderingen in landgebruik, overbejaging en overbevissing zijn daarvan de belangrijkste oorzaken. Ongeveer driekwart van het land en twee derde van de oceanen is ingrijpend veranderd door de mens, becijferen de wetenschappers. Zo gebruiken we meer dan een derde van het landoppervlak voor landbouw en veeteelt. Tussen 2010 en 2015 ging 32 miljoen hectare tropisch regenwoud verloren – 10 keer de oppervlakte van België. Zo’n 85 procent van de moerassen is verdwenen. Klimaatverandering versterkte de impact van andere factoren nog.
Ingrijpende verandering
Dat is niet alleen jammer voor de achteruitboerende soorten in kwestie, benadrukken de wetenschappers. ‘We zijn de fundamenten onder onze economieën, voedselvoorziening, gezondheid en levenskwaliteit aan het afbreken’, zegt IPBES-voorzitter Robert Watson. Zo is 75 procent van de landbouwgewassen afhankelijk van bestuivers. Verlies van koraalriffen en mangrovebossen maakt kusten kwetsbaarder voor stormen en overstromingen.
Om tij te keren is ingrijpende verandering in verschillende domeinen nodig. ‘Een fundamentele, systeem-brede reorganisatie over technologische, economische en sociale factoren heen, inclusief paradigma's, doelen en waarden’, aldus Watson. Daarvoor moeten we er volgens het rapport onder meer voor zorgen dat de negatieve milieu-impact verrekend wordt in goederen en diensten, moeten we afstappen van alsmaar groeiende consumptie, de afvalberg doen krimpen en inzetten op milieuvriendelijke technologie.
