Antarctica, the making-of

Onder Antarctica’s gigantische ijskap ligt nog een heel continent verborgen met bergen, vlaktes en fjorden. Hoe dat continent er zonder ijs zou uitzien is ondertussen wel geweten, maar hoe en wanneer die bergen en gletsjers juist gevormd werden, was totnogtoe een groot mysterie.

Geologen die het ontstaan van een landschap in de tijd willen reconstrueren, doen dit meestal door de formatie van gesteenten en rotsen in het landschap nauwkeurig te bestuderen. Door de ruime twee kilometer dikke ijskap is dat in Antarctica iets moeilijker.

Eerdere studies die de geologische geschiedenis van dit continent probeerden te reconstrueren, onderzochten meestal de weinige plaatsen waar het Antarctische sediment aan de oppervlakte komt, maar hun resultaten waren schaars en onzeker. Onderzoekers van de universiteit van Arizona verlegden hun focus nu naar het sediment dat door erosie jarenlang naar de zeebodem voor de kusten van Antarctica werd getransporteerd.

De onderzoekers gebruikten materiaal uit verschillende zeebodemboringen voor de kust van Oost-Antarctica, de zogenaamde Prydz Bay waar vandaag de Lambert gletsjer eindigt. De sedimenten in deze boorkernen bestaan uit materiaal dat van het Antarctische vasteland geërodeerd is en naar zee getransporteerd werd door water en ijs.

Doordat de verschillende sedimentlagen in deze boorkernen reeds gedateerd waren, konden de onderzoekers de erosiesnelheid van het vasteland bepalen. Tussen 240 en 34 miljoen jaar geleden was de erosiesnelheid erg traag, wat wijst op een vlak landschap, met brede traag stromende rivieren. 34 miljoen jaar geleden was een kantelmoment voor Antarctica, want niet alleen koelde het klimaat toen drastisch af, ook de erosiesnelheden verdubbelden.

Dit kan alleen maar te verklaren zijn door gletsjers die toen ontstonden en grote valleien in het landschap schuurden vooraleer het land bedolven werd onder een dikke laag permanent ijs. In het begin fluctueerde die ijskap nogal sterk, waarbij grote stukken afsmolten, en nadien weer aangroeiden, maar de laatste 3 miljoen jaar bleef ze redelijk stabiel.

Dit onderzoek, dat verschijnt in Nature, helpt de onderzoekers om een beter idee te krijgen van de dynamiek van de Oost-Antarctische ijskap, die een grote rol speelt in bepaalde klimaatmodellen en zeespiegelfluctuaties. Het gedrag van ijskappen wordt immers zeer sterk bepaald door veranderingen in de onderliggende topologie.