Het gaat niet goed met de populatie bijen en hommels. De pesticiden waarmee boeren hun gewassen besproeien, spelen hen parten. Uit recent onderzoek blijkt dat bijen en hommels onder andere kwetsbaar zijn omdat ze pesticiden niet kunnen proeven.
Bijen en hommels staan bekend om hun verfijnde smaak. De diertjes proeven met smaaksensilla, vergelijkbaar met menselijke smaakpapillen, die hun monddelen, antennes en voorpootjes bedekken. Gespecialiseerde smaakreceptorneuronen in de sensilla zetten bepaalde smaken om in elektrische signalen. Die remmen de eet-reflex en voorkomen zo de inname van giftige stoffen. Dat die reflex werkt, zie je wanneer een bij van je glas tonic nipt: ze walgt ervan. Het drankje bevat een lage dosis kinine, die zorgt voor de kenmerkende bittere smaak die sommige mensen zo lekker vinden, maar die giftig is voor bijen.
Wanneer ze pollen en nectar verzamelen, komen bijen en hommels via landbouwgewassen in contact met giftige pesticiden. In lage concentraties hebben die een negatief effect op hun zoektocht naar voedsel, het oriëntatievermogen, leervermogen en geheugen op basis van geur. Een hoge dosis kan dodelijk zijn. Onderzoekers van de universiteit van Oxford toonden nu aan dat bijen en hommels – ondanks hun verfijnde smaak – pesticiden niet proeven en een dodelijke dosis dus niet kunnen voorkomen.
Om na te gaan of de dieren pesticiden kunnen proeven, boden de onderzoekers hommels een namaak-nectar aan die pesticiden bevatte. De wetenschappers registreerden hoe lang en hoe veel nectar de hommels aten en bekeken de elektrische signalen van de smaakneuronen. De suikeroplossing bevatte ofwel geen pesticiden, ofwel neonicotinoïden en sulfoximinen in verschillende combinaties en concentraties, vergelijkbaar met de variatie op akkers. Beide pesticiden worden gebruikt om insecten te bestrijden maar zijn ook voor andere organismen schadelijk.
Onaangenaam smaakje
Hommels bleken evenveel te eten van nectar met pesticiden, ongeacht de concentratie. Ook de smaakneuronen reageerden niet anders op de suikeroplossing met of zonder pesticiden. Pas wanneer de concentratie tienduizend tot honderdduizend keer sterker was dan gebruikelijk, reageerden de smaakneuronen intenser. Opvallend genoeg leken de elektrische signalen zelfs bij extreme concentraties pesticiden het eetgedrag niet te beïnvloeden: hommels smulden van de namaaknectar, al bevatte die een torenhoge en dodelijke dosis pesticiden. Daaruit leiden de onderzoekers af dat hommels niet merken wanneer nectar pesticiden bevat, zeker niet in de gebruikelijke concentraties. Volgens hen gelden de bevindingen ook voor andere leden van de bijen-familie.
Bijen en hommels proeven pesticiden dus niet. Dat betekent dat een landbouwer die rekent op bijen voor de bestuiving van zijn plantjes, pesticiden kan gebruiken zonder bijen af te schrikken. Het betekent echter ook dat bijen hulp nodig hebben om een schadelijke dosis pesticiden te vermijden. Pesticiden voor gewassen die geen bijen nodig hebben voor de bestuiving, zouden dus beter een voor bijen onaangenaam smakende stof bevatten, om de dieren een overdosis te besparen.
