Met een nieuw project schakelen Vlaamse organisaties burgers in om zwerfafval langs de Schelde in kaart te brengen. Deelnemers maken dronebeelden van de oevers en sturen die door, waarna onderzoekers probleemzones aanduiden en gerichte opruimacties opzetten. ‘Zelfs sigarettenpeuken zijn goed zichtbaar op de foto’s.’
Openingsbeeld: Projectleider Klaas Pauly (VITO) stoomt vrijwilliger Salifu klaar om een drone te bedienen © Yentl Gurny
Elk jaar belandt 11 miljard kilo plastic in de oceaan. Een groot deel daarvan komt via rivieren in de zee terecht. Om die vervuiling in kaart te brengen, lanceren de Vlaamse onderzoeksinstelling VITO en de ngo River Cleanup het burgerwetenschapsproject Waste Watchers. Met drones speuren burgers de oevers van de Schelde af op zoek naar zwerfvuil. De beelden worden nadien met artificiële intelligentie geanalyseerd, om zones met veel afval aan te duiden. Zo kunnen de organisatoren vervolgens gerichte opruimacties opzetten.
‘Drones en AI zitten in de lift. Met Waste Watchers willen we die technologieën combineren om een maatschappelijk probleem aan te pakken’, zegt Klaas Pauly, die het project vanuit VITO leidt. Het project maakt het mogelijk om afval efficiënt op te sporen en om een concreet beeld te vormen van hoeveel afval zich aan de Scheldeoevers bevindt. ‘Vanaf het wandelpad is het moeilijk om door het hoge gras heen te kijken,’ zegt Pauly. ‘Maar met een drone kun je van bovenaf foto’s nemen – zo zie je het afval door de begroeiing heen.’
Afvalverspreidingskaarten
Onderzoekers hebben weinig data voorhanden over het afval langs de Schelde. Met Waste Watchers kunnen die data snel worden verzameld. Dat moet vooral gebeuren in juli en augustus. Deelnemers maken beelden en sturen die via de projectwebsite door naar de onderzoekers. Met AI doorzoeken de wetenschappers de beelden, en op basis daarvan stellen ze afvalverspreidingskaarten op. Die kaarten zal River Cleanup gebruiken om vanaf 16 september – op World Cleanup Day – opruimacties te organiseren.
De kaarten zijn ook vrij raadpleegbaar, zodat je op eigen initiatief op pad kunt om op te ruimen. ‘River Cleanup heeft al een groot netwerk aan geëngageerde vrijwilligers in België. Maar we willen ook nieuwe doelgroepen aantrekken, zegt projectleider Hanne Collette. ‘Denk aan mensen met een interesse in technologie.’
Hotspots
De drones die de onderzoekers voor het project voor ogen hebben, zijn licht en gebruiksvriendelijk. ‘Je hebt geen opleiding nodig om ermee te mogen vliegen, al raden we onze deelnemers wel aan om dat te doen. Ze kunnen de cursus zelfs gratis online volgen’, zegt Klaas Pauly. Hij raadt ook aan om niet verder dan 250 meter en niet hoger dan 15 meter te vliegen. Op die manier behoud je de controle over het toestel en verlies je geen details in de beelden. ‘Tot op een hoogte van 15 meter zijn zelfs sigarettenpeuken goed zichtbaar op de dronefoto’s.’
Amateurpiloten hoeven niet bang te zijn dat hun drone in het water belandt, want met het project willen de onderzoekers vooral de oevers in beeld brengen. ‘We willen achterhalen waar het afval vandaan komt, en dat is vaak van de oevers. Bankjes aan wandelpaden zijn bijvoorbeeld echte hotspots, daar ligt altijd meer afval’, zegt Pauly. Dronepiloten vliegen dus best net boven de waterlijn en dicht bij de oevers, en niet in het midden van de rivier. Als de drone toch te dicht bij het water komt, zorgen de hoogtesensors ervoor dat het toestel stopt met dalen.
Ook wie niet over een eigen drone beschikt, kan aan het project deelnemen. River Cleanup en VITO organiseren vijf publieke vliegdagen. Deelnemers kunnen kennismaken met drones en een testvlucht maken. Inschrijvingen voor de vliegdagen lopen volop binnen.
Burgers bieden de oplossing
De organisatoren zijn blij met de belangstelling. ‘Als we geen beroep hadden kunnen doen op burgers, dan hadden we dit project niet kunnen opzetten’, zegt Pauly. Professionele dronebedrijven zijn schaars, duur en niet altijd beschikbaar. Om de volledige loop van een rivier in beeld te brengen was een andere aanpak nodig. ‘Dit is een win-winsituatie’, stelt Charlotte Hens, projectmedewerker Citizen Science bij Scivil, het Vlaamse kenniscentrum voor burgerwetenschappen.
In deze eerste fase focust Waste Watchers enkel op het Vlaamse deel van de Schelde. Later moet het project ook andere rivieren beslaan.
Deelnemen en inschrijven kan via de website van Waste Watchers.
