Climate Bastards en Brossers weer op stap

De auteur schrijft in eigen naam. Hij is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

De zomer zit er op. Gewoonlijk bekijk ik in mei de verwachting voor de zomer. Het spreekt vanzelf dat je die met de nodige reserve moet bekijken. Toch kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat je dit tegenwoordig met de dagelijkseweersverwachtingen ook moet doen. Wat is er toch mis met de modellen, vroeg ik me deze zomer regelmatig af. Maar daar zal vast wel een goede verklaring voor zijn. Het was hoe dan ook weer een verrassende zomer, met als afsluiter een treuzelende – volgens mij wachtte hij op de kernbommen van Trump - Dorian die de Bahama’s met de grond gelijk maakte. Het zal hopelijk een warme herfst worden. Ik bedoel daarmee dat de politici eindelijk waar maken wat ze internationaal hebben beloofd. De eerste kans krijgen ze al de volgende week in New York op een speciale VN-top voor de jeugd, voor het klimaat en een aantal anderetopconferenties.

In het boemeltje van Puurs naar Mechelen zit de sfeer er gelijk in. Op het perron in Mechelen worden we verwelkomd door een clowneske man in een geel pak met een akelige, gemaakte lach. Hij kraamde van alles uit over het klimaat, zong zijn liedjes, maakte foto’s en vermaakte iedereen. De trein had vertraging, dus nam hij ook maar een pauze. Op het Noordstation zagen we steeds meer agenten. Stoer, maar vriendelijk. De uitgangen van het gebouw braakten snelgroeiende drommen, vooral jonge demonstranten uit. De grootouders voor het klimaat verzamelden zich voor EXKI, waar een stormloop op het toilet ontstond. Gelaten, maar zonder enig probleem doorstond het restaurant deze wat ongewone activiteit.

Drie hittegolven hebben we deze zomer gehad. Temperaturen die we een paar jaar geleden niet voor mogelijk hadden gehouden. Ja, zelfs nu, hadden zowel het Nederlandse KNMI als hun Belgische collega’s, er toch nog moeite mee. De waarschuwingscodes zagen bijna alle kleuren van de regenboog en het was al snel verboden je grasveld te sproeien of je zwembad aan te vullen met leidingwater. Tussendoor werd het VN-rapport over de biodiversiteit, wel vooral het verlies ervan, gepubliceerd. De media sprongen er weer bovenop. Toch werd de link met onze extreem vervuilende manier van leven nauwelijks gelegd, laat staan benadrukt. Woensdag zal het lang verwachtte IPCC Special Report over de oceaan en de cryosfeer, de bevroren gebieden op aarde, openbaar worden gemaakt. Ookdat rapport zal de nodige aandacht krijgen, want opnieuw zal duidelijk worden dat de toestand van de wereld volgens het grootste deel van de wetenschappelijke wereld, niet goed is.

Wereldwijde klimaatstaking

Het was de bekende, zestienjarige klimaatactiviste Greta Thunberg die opriep tot een wereldwijde klimaatactie aan de vooravond van de speciale klimaatconferenties in New York. Het is de derde wereldwijde staking voor het klimaat, die hier de steun van de vakbonden heeft, van internationale organisaties zoals Amnesty International en van bedrijven als Amazon. Het verwachte hoogtepunt zal in New York plaatsvinden waar honderden scholen 1.100.000 leerlingen de kans geven om er bij te zijn. De stakingsgolf trok, net zoals de viering van de jaarwisseling, rond de wereld. Overal, van Australië, Zuid-Afrika, Duitsland, Nederland en België namen duizenden, tienduizenden en in totaal mijloenen mensen er aan deel. De politici zwijgen of staan zoals mevrouw Almaci vrolijk zonder enige impact of aanmoediging, glimlachend aan de kant om foto’s te nemen. Laat ze haar werk doen, zei iemand.

Het is de eerste keer in mijn leven dat ik samen met mijn vrouw meeloop in een demonstratie. Het was een rustig en goed georganiseerd protest met veel politie en bij het Schumanplein de nu eenmaal noodzakelijke, zwaarbewapende militairen. Het was een ludieke en soms dolle boel.

Met ruim honderd Vlaamse en Franstalige grootouders deden we mee. Uit volle borst lieten we ons horen: ‘Wie zijn wij? De Climate Bastards! Wat willen wij? Climate Justice! Wanneer? NU!

Om het de media wat gemakkelijker te maken was er met een touw een strookje straat vrijgemaakt. Zo kon je onze spandoek met het mooie gele logo en de eis ‘Een leefbare wereld voor onze kleinkinderen’, duidelijk zien. Erachter liepen een aantal ambassadeurs waaronder Kristien Hemmerechts en Geert Van Istendael. We gaven de toon en soms het tempo aan. Aan belangstelling was er geen gebrek en aan applaus van enthousiaste omstanders ook niet.

Volgens de New York Times scandeerden de betogers daar ‘Save our planet’ and zongen ze het vrolijke deuntje “Hey hey, ho ho, climate change has got to go”. Met het laatste ben ik het helemaal eens. Maar met de slogan ‘Save our planet’ in het geheel niet. Allereerst hoeven wij onze planeet niet te redden. Klimaatverandering is een normaal verschijnsel in de lange historie van de aarde. Het tempo waarop dit nu onder invloed van de steeds toenemende menselijke activiteiten gebeurt, is dat echter in het geheel niet. Bovendien is het onze planeet helemaal niet. Wij delen deze prachtige, blauwe parel in het zonnestelsel met ongelooflijk veel andere organismen. Maar wij laten het zo uit de hand lopen dat we ons wel degelijk zorgen moeten maken over de door ons gecreëerde wereld. Die tekst moet dus echt anders: ‘save the world’, not our world, mind you!

Covering Climate Now

Het Nederlandse weekblad De Groene Amsterdammer en de kwaliteitskrant Trouw doen mee aan de in de VS gestrate actie Covering Climate Now. Het is een initiatief van de organisaties Columbia Journalism Review en The Nation Covering Climate. Het doel van hun project is om de media te stimuleren op een andere, wellicht meer proactieve manier te berichten over het complexe probleem van de klimaatverandering. U zult wellicht denken dat dit in het Amerika van de rechtse president Trump ook wel hard nodig zal zijn. En dat is in mij ogen zonder meer waar. Trump gedraagt zich als een onbehouwen olifant in een porseleinkast, verdraait de feiten als het hem uitkomt en beticht iedereen die het niet met hem eens is van fakenews. Hij denkt zelfs de door meteorologen voorspelde route van de superwervelstorm Dorian beter te kunnen voorspellen. Helaas had hij het fout en veroorzaakt hij onnodige, opschudding en gevaar met zijn fake news.

Maar volgens een podcast van redacteuren Evert de Vos en Jaap Tielbeke van De Groene Amsterdammer is er meer aan de hand. In die podcast lichten ze het besluit van hun weekblad toe om deel te nemen aan de internationale project Coverning Climate Now. Dit jaar hebben ze tenminste zestigmaal over klimaatverandering geschreven. Toch beklijft het onderwerp niet. Er ontstaat steeds weer polarisatie omdat er in de samenleving kleine groepen of bekende individuen van klimaatontkenners zijn die blijven roepen dat je niets hoeft te doen, dat alles te duur is en er niets aan de hand is. De Nederlandse politicus Thierry Baudet, leider van een van de grootste partijen van onze noorderburen, is hiervan, volgens hen, een voorbeeld. Ook doen de politici niets of veel te weinig waardoor de urgentie van de problematiek onderbelicht blijft. Volgens hen is het de taak van de media om de waarheid in de discussie te vinden en te verduidelijken. En daarom doen ze mee. Mijn vriend en oud-journalist Kees Wiese wees mij er altijd op dat dit, evenals het recht van hoor en wederhoor, de kern van goedejournalistiek is.

Ook is klimaatverandering een onderwerp dat in de toekomst speelt terwijl de media juist berichten over onheil en andere zaken die in het verleden hebben plaatsgevonden. Het verhaal van de wetenschappers is eigenlijk al dertig jaar min of meer hetzelfde. De bewijzen hebben zich echter wel in toenemende mate opgestapeld. De oplossing is al decennia bekend. We moeten een transitie naar een meer duurzame maatschappij maken om de negatieve effecten van klimaatverandering en andere vormen van vervuiling in te perken. Covering Climate Now is een initiatief om in de aanloop naar de komende, zeer belangrijke VN-topconferenties, te berichten over de grootste bedreiging van de mensheid: de klimaatverandering. Op de keper beschouwd is de mens zelf de kern van het door hem veroorzaakte probleem. 

Als je de wetenschap serieus neemt dan zorgen de media voor correcte en gebalanceerde, wetenschappelijk informatie. In hun podcast gaan ze verder in op wat zij luie journalistiek noemen. Praatprogramma’s met een voor- en tegenstanders, geven alleen al daarom de werkelijke verhoudingen niet weer. Immers ruim 95 procent van de wetenschappers denkt dat de conclusies juist zijn. Een uiterst kleine minderheid denkt daar anders over, wat uiteraard hun recht is. Maar door deze opzet is die minderheid oververtegenwoordigd in de media en krijgen zij relatief veel aandacht. Dit is door wetenschappelijk onder zoek in Engeland in The Consensus Handbook uit 2018, aangetoond. Dit is wat mij opvalt als ik me weer eens erger aan Canvas en de Afspraak, waarna ik dan het weekblad Knack maar weer eens lees, om op te vrolijken.

Interessant is hun discussie over de blog Nieuw Klimaat Alarm dat Kees le Pair op 4 juli 2018 plaatste op de Nederlandse site van climategate.nl. Zijn klimaatmanifest werd door 26 wetenschappers ondersteund. Het is een afwijkende mening; de mening van klimaatsceptici. Dat moet in mijn ogen kunnen binnen een wetenschappelijk discussie. Een aantal ervan ken ik en hoewel ik het niet met hen eens ben, zijn het geen kleine jongens. Daarna werd het stil totdat De Telegraaf, een behoorlijk rechts blad, de zaak oprakelde. In het artikel Wetenschap in plaats van emotievan Marcel Vink dat op 29 december 2018 werd gepubliceerd, maakte hij er volgens zijn collega’s van De Groeneeen potje van. Volgens hen was dat geen goede journalistiek. Een ander voorbeeld is de Urgenda-zaak, waarbij de overheid voor de rechter werd gesleept om het te verplichten beter te presteren wat het terugdringen van de CO₂-uitstoot betreft. De overheid verloor op alle fronten en zal naar verwachting binnenkort het besluit van de Hoge Raad verliezen. Maar of ze de uitspraak nakomt? Dat is de vraag? Het zal niet meevallen de hele regering achter de tralies te laten verdwijnen, vermoed ik. In België loopt nog steeds een vergelijkbare zaak. Hier duurt zoiets nu eenmaal wat langer.

Op naar de Wetstraat

Het zonnetje blijft vrolijk schijnen. De sfeer is gemoedelijk. Dan loop je weer een stukje, dan weer sta je even stil en komt het publiek een praatje maken of applaudisseert. Ik begin demonsteren op deze manier eigenlijk best leuk te vinden. Ergens achter mij hoor ik in het Frans via een luidspreker:

 Wie zijn wij? Wat willen wij? Wanneer willen we dat? Het is een jongen die een enorme luidspreker, bijna even groot als hijzelf, achter zich aansleept en iedereen inhaalt. Steeds stelt hij, stevig doormarcherend, dezelfde vragen. Iedereen geeft, in een dichterbij komende golf, de antwoorden. Wij roepen weer: De Climate Bastards, Climate Justice en Nu! Men schiet in de lach en ik denk even aan die ene keer dat ik naar de Benidorm Bastards heb gekeken. Ik kon er niet om lachen. Maar hier hebben we plezier. We knokken immers voor een goede zaak. We gaan door, terwijl wij het gebouw van de CD&V links laten liggen. Alle vensters zijn dicht. Niemand komt kijken. De jongeman loopt snel verder en zijn vragen lossen op in het geroezemoes.

Maandag komen de VN-leden op verzoek van secretaris generaal António Guterres bijeen om de afspraken van Parijs te concretiseren. Guterres was voor die aanstelling Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen bij de VN. Hij kent het leed dat door de klimaatverandering wordt veroorzaakt en is gedreven om de problemen aan te pakken. Op zijn minst moet de toename van de CO₂-uitstoot van de afgelopen jaren het volgend jaar stoppen. Van de VS hoef je niets te verwachten, maar Europa is wel degelijk heel actief aan het werk om de noodtoestand van het klimaat te keren. Zo zal Duitsland in dit kader tegen 2030 maar liefst honderd miljard euro investeren in klimaatmaatregelingen om de uitstoot met 55 procent ten opzichte van 1990, te verminderen. Zo heeft Nederland zijn klimaatakkoord en heeft België nog honderd dagen om eindelijk met een plan te komen. Toch zijn het de big four, China, India, VS en Europa, die het grootste deel van de uitstoot veroorzaken. Werk aan de winkel dus. Guterres koppelt bovendien de discussie aan de zeventien duurzaamheidsdoelstellingen. Het beloofd een boeiende week te worden.

Nog een paar signalen

Rapporten lekken uit. Het persbureau Agence France-Presse (AFP) kreeg een exemplaar van het 900 pagina’s dikke rapport te pakken dat woensdag wordt gepresenteerd. Toch vind je er nog niet veel over in de media. Wellicht zijn het juist de media, en niet de brossers en grootouders, die het onderwerp een beetje moe zijn. Wel organiseert Scientists4Climate een informatieve bijeenkomst bij de VUB en ULB. Het wordt vroeg opstaan om op tijd in Brussel te zijn. De boodschap zal weer inslaan als een bom. De krantenkoppen laten zich raden. Tot nu toe is duidelijk dat de toename in het afsmelten van het landijs op Groenland en Antarctica grote gevolgen zal hebben voor de zeespiegel, zeestromingen en de omvang van het zee-ijs. Het versneld afsmelten van gletsjers zal de zoetwatervoorraden voor miljarden mensen treffen. Eerst zal er veel te veel water zijn, daarna is er juist te weinig.

Ontdooiende permafrost zal in de noordelijke regio's miljarden tonnen koolstof en methaan vrijgeven. Hierdoor zal de opwarming versnellen. Dorian zal dan wellicht het nieuwe normaal worden, evenals veel te warme en droge zomers in onze regio. Bosbranden, al dan niet aangestoken door onverlaten die op kortetermijnwinsten uit zijn, horen dan weer bij het nieuwe normaal. Maar we hebben nog tijd om iets aan deze noodtoestand te doen, is de boodschap. Het wordt tijd om op te houden met leuteren, maar gezamenlijk op elk niveau van consument en producent, van dorp tot megastad, van regio tot supermacht, er iets aan te doen. Consuminderen en een transitie naar een duurzame en eerlijke samenleving is de uitdaging van deze eeuw. Conflicten, oorlogen en bizarre machtspelletjes zijn hopelijk de middelen van weleer. De keuze is aan ons, de wereldbewoners van nu en de toekomst. Of gunt u de brossers, uw kleinkinderen die toekomst niet?

Nog éénmaal vraagt men ons: ‘Wie zijn wij? De Climate Bastards! Wat willen wij? Climate Justice! Wanneer? NU!