Vaatwassers zijn ontworpen om te doden. Toch is er leven te bespeuren: de extreemsten der extremofielen wonen hier.
Twee derde van het leven op aarde is niet zichtbaar zonder microscoop. Microben zijn zo succesvol omdat ze zich in de 3,5 miljard jaar dat ze de aarde bevolken aan elke omgeving wisten aan te passen. Ze overleven zelfs op de extreemste plekken op onze planeet. Om te achterhalen hoe micro-organismen dat doen, trekken microbiologen met hun microscopen en petrischaaltjes naar vulkanen, gletsjers, woestijnen en diepzeetroggen.
Door die expeditiedrift merkten ze niet dat de extreemste microhabitat op aarde zich gewoon onder de vuile koppen in het keukentje van hun lab bevond: de vaatwasser. In het microklimaat van de vaatwasser wisselen droge en natte periodes elkaar razendsnel af, fluctueert de temperatuur agressief tussen twintig en tachtig graden en doen detergenten de zout- en zuurtegraad onleefbaar schommelen.
Vaatwassers zijn ontworpen om te doden. Alleen de extreemsten der extremofielen overleven hier. Microbiologen van de universiteiten van Ljubljana, Kopenhagen en Gent doken in hun vaatwasser en vonden er tot hun verbazing een grote biodiversiteit aan schimmels en bacteriën. Niet de staphylococci en lactobacillen die rijkelijk aanwezig zijn op onze huid en in onze darmen heersen hier, de watjes, maar wel leden van de bacteriefamilies gordonia, micrococcus en exiguobacterium.
Microbiologen kennen die beestjes goed van hun expedities in extreme natuurlijke omgevingen. Er zitten ook ziekteverwekkende bacteriën en fungi tussen, maar omdat nog nooit iemand ziek is geworden van een schoon bord hoeft ons dat nu ook niet al te veel angst in te boezemen.
Fascinerend beestjes in het koffiezetapparaat
De vaatwasser is zowat the final frontier der extreme huiselijke microhabitats. Wetenschappers verkenden eerder ook al de wasmachine en het koffiezetapparaat, waar microben respectievelijk zeep en cafeïne schransen. Dat laatste is trouwens echt verbazend. Cafeïne is een natuurlijk antibioticum en giftig voor de meeste bacteriën en schimmels. Microbiologen van de Universiteit van Valencia keken daarom hun ogen uit toen ze een rijke biodiversiteit aantroffen in het afdruiprekje van tien verschillende Nespresso-machines. Niet alleen tolereerden de micro-organismen de hoge concentraties cafeïne, sommige soorten vulden er zelfs hun buikje mee.
Ook de wasmachine is extreem en bewoond. Bacteriën maken zelfs dankbaar gebruik van een wasbeurt om andere kledingstukken te koloniseren. Zo kunnen de microben die verantwoordelijk zijn voor stinksokken hun nageslacht en bijbehorend familiegeurtje naar verse sokken verspreiden. Aan dat verspreiden doen we zelf ook duchtig mee. Het microbioom van een keuken is nagenoeg identiek aan dat van ons. En als we van keuken veranderen, verhuist ons microbioom gewoon mee.
Een verjaardagstaart bevat 1.400 procent meer bacteriën nadat de kaarsjes zijn uitgeblazen. Smullen maar! Tijdens het verjaardagskussen geven jarige en gelukwenser elkaar een paar miljoenen bacteriën cadeau. Tijdens tongzoenen wisselen we trouwens liefst tachtig miljoen bacteriën uit (vraag wel eerst toestemming voor je dit op een verjaardagsfeestje wil uitproberen). En dan nog een schunnig microbenmopje om af te sluiten. Ook het microbioom van de penis is onderzocht. Wat bleek? Het wordt gedomineerd door micrococci. Of is dit enkel grappig in het Engels?
