De mens, de toekan en de palmboom

Menselijke activiteit in het regenwoud zorgt ervoor dat palmbomen kleinere zaden hebben.

De titel klinkt als een sprookje, maar in dit geval loopt het minder goed af, zowel voor de toekan als voor de palmboom. Waar het Braziliaanse regenwoud in de afgelopen 150 jaar is moeten wijken voor koffie- en suikerrietplantages, zijn grote vogels als de toekan nagenoeg verdwenen. Pech voor deze vogels, maar ook voor de palmbomen. Want toekans en andere vogels met een grote bek zorgen voor de verspreiding van de zaden van de palmboom. De kleine overblijvers lusten ook wel een lekkere vrucht, maar zij kunnen de grote zaden niet inslikken.

Evolutionaire aanpassingen hebben ervoor gezorgd dat er vandaag bijna alleen nog palmbomen met kleinere zaden overblijven. Dat hebben Braziliaanse wetenschappers ontdekt die ruim negenduizend zaden van de palmboom Euterpe edulis onderzochten uit onverstoord woud en uit bos versnipperd door plantages. De onderzoekers corrigeerden voor veel andere factoren, zoals klimaat, bodemvruchtbaarheid en wouddichtheid, maar de conclusie bleef dat het verdwijnen van grote vogels de oorzaak was voor de zadenkrimp.

Genetische analyse wees bovendien uit dat de evolutionaire aanpassing dateert van na de opkomst van de plantages. Mooi opgelost, zou je denken. Maar de kleine zaden zijn een nadeel voor de palmboom. Ze verdrogen snel en zullen de voorspelde opwarming van het klimaat allicht niet overleven, stellen de onderzoekers. Hun studie is verschenen in het vakblad Science. (lg)