Aanstaande zondag start de klimaattop in Glasgow. Hoever staan we nu en wat zou de top moeten opleveren?
Wat is de klimaattop in Glasgow precies?
Officieel gaat het om de COP-26. ‘COP’ staat voor ‘Conference of Parties’: een overkoepelende en in principe besluitvormende bijeenkomst van deelnemers die een internationale conventie hebben onderschreven. In dit geval de leden van de Verenigde Naties die in 1992 in Rio het zogenoemde Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake Klimaatverandering ondertekenden. Sinds 1995 is elke COP een jaarlijkse opvolging daarvan: wat is de recentste stand van zaken en welke afspraken worden (niet) nagekomen in de internationaal gecoördineerde strijd tegen de gevolgen van klimaatverandering? Terugblikken dus, maar gecombineerd met vooruitkijken. De COP moet volgens het verdrag namelijk ook de motor zijn om die strijd verder te zetten en nieuwe doelen te stellen. Het getal 26 geeft aan voor de hoeveelste keer dit gebeurt. Het veelbesproken Akkoord van Parijs was COP-21.
Waarom wordt er zo vaak verwezen naar dat Akkoord van Parijs?
Omdat de klimaattop in Glasgow een soort formele afspraak bij de notaris is, met een jaar vertraging als gevolg van de coronapandemie. In Parijs werd in 2015 vastgelegd dat de deelnemende landen om de vijf jaar nieuwe klimaatdoelen zouden opstellen om verder te werken aan de krachtlijnen die in dat akkoord werden vastgelegd. Kort samengevat:
1. Zo’n tweehonderd landen kwamen een bovengrens overeen van 2 graden opwarming ten opzichte van het pre-industriële tijdperk.
2. Ze engageerden zich om te streven naar een beperking tot alvast 1,5 graad…
3. …en om in dat verband zo snel mogelijk komaf te maken met het gebruik van fossiele brandstoffen en zo met de uitstoot van CO2.
Klinkt mooi, maar waarom merken we daar zo weinig van?
Omdat tussen papier en praktijk van bij het begin een achilleshiel zat. Het Akkoord van Parijs is enerzijds wel bindend, maar anderzijds voorziet het niet in rechtstreekse sancties voor wie het niet naleeft. Laat staan voor wie er plots weer uitstapt, zoals de Verenigde Staten onder Donald Trump. Daar komt nog bij dat elk land zijn eigen klimaatdoelstellingen mag bepalen, dat het akkoord in diverse landen nog niet of, zoals in Rusland, pas jaren later geratificeerd is.
Wat is bijgevolg de grote vraag?
Of de aanwezige regeringsleiders bereid zullen zijn kritisch naar zichzélf te kijken. Met name de vertegenwoordigers van de grote vervuilers. Welke parameter je ook neemt, China, de Verenigde Staten en Rusland staan bovenaan die lijst, en uitgerekend tussen deze landen is de geopolitieke spanning fors toegenomen sinds Parijs. Zoals het er op dit moment naar uitziet, zal Joe Biden wel aanwezig zal zijn in Glasgow, maar Vladimir Poetin niet. Onder anderen de premier van Japan en de president van Mexico, toch geen economische dwergen, geven tot nader order ook forfait.
Hoe ver staan we, bij het begin van de top?
Almaar meer en vernietigender overstromingen, bosbranden, orkanen… Lang niet ver genoeg, merken we duidelijker dan ooit. In de aanloop naar Glasgow bevestigden de verzamelde gespecialiseerde wetenschappers van de universiteit van Oxford het met keiharde cijfers: ‘Op dit moment zitten we niet op schema om de klimaatopwarming te beperken tot 1,5 graad. Het recentste rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de Verenigde Naties voorspelt een stijging van ongeveer 2,7 graden tegen 2100, als er niet onmiddellijk actie wordt ondernomen.’
Wat zou Glasgow kunnen opleveren?
De focus ligt grosso modo op twee grote punten:
1. Klimaatneutraliteit tegen het midden van de eeuw en de 1,5 graad-doelstelling binnen bereik houden. Elk deelnemend land zou zich wettelijk moeten engageren om in 2050 CO2-neutraal te zijn. De hoop is dat het voorbeeld van de Europese Unie inspirerend werkt, met haar bijgestelde doelstelling naar 55 procent minder in 2030 ten opzichte van 1990.
2. Maatregelen om zowel menselijke als natuurlijke habitats te beschermen. Met name in landen die getroffen worden door de klimaatverandering. Concreet gaat het dan onder meer over het naleven van financiële afspraken die in 2009 al gemaakt zijn op de klimaattop in Kopenhagen (COP-15). Tegen 2020 moest er daarvoor een fonds van 100 miljard dollar verzameld zijn, maar zover is het nog lang niet.
Wat gebeurt er allemaal achter de schermen?
Te veel om goed te zijn, bleek uit geheime documenten die BBC-onderzoeksjournalisten Justin Rowlatt en Tom Gerken op de vooravond van Glasgow aan het licht brachten. Blijkt dat, en denk nu even terug aan de al dan niet aanwezige regeringsleiders, Japan en Australië maar ook o.m. Saudi-Arabië lobbyen bij de Verenigde Naties om op de rem te gaan staan bij de afbouw van het gebruik van fossiele brandstoffen. Naast regeringen bleken ook bedrijven en andere zogenoemde ‘belanghebbenden’ mee te hebben gezorgd voor een stroom van 32.000 (!) tussenkomsten die het al aangehaalde IPCC op voor hen economisch en financieel aantrekkelijker gedachten moesten brengen. Het IPCC is het VN-orgaan wiens rapporten door regeringen gebruikt worden om te bepalen welke acties nodig zijn tegen de klimaatopwarming. Bij uitbreiding zijn deze al dan niet bijgekleurde verslagen een cruciale bron van data- en deadlines-input bij de onderhandelingen in Glasgow.
Heeft het dan allemaal nog wel zin? Is het toch al niet te laat?
‘Absoluut niet!’ beklemtonen de al aangehaalde Oxfordwetenschappers. ‘Elke actie die we ondernemen als individu, bedrijf en regering kan belangrijk zijn om de opwarming van de aarde te helpen stoppen. Elke fractie van een graad maakt een verschil.’
