Even wat hout tanken: een duurzaam alternatief voor fossiele brandstoffen?

De energiecrisis maakt pijnlijk duidelijk hoe afhankelijk we nog zijn van fossiele brandstoffen die dan vaak ook nog eens uit het buitenland komen. In de laatste maanden spaarde de EU kost noch moeite om zich zo snel mogelijk los te rukken van de Russische toevoer. Toch is de EU, en zo ook België, al langer aan het onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om lokaal groene energie te produceren.

Eén van de kanshebbers is de houtakker. Door snelgroeiende bomen, zoals wilg en populier, dicht bij elkaar te planten en om de paar jaar te oogsten kan je snel veel hout produceren. Deze biomassa kan je voor veel dingen gebruiken: als bouwmateriaal, voor warmteproductie, voor compostering,… Dankzij nieuwe technologieën kunnen we dit hout nu ook in brandstof omzetten voor wagens. Verschillende Vlaamse universiteiten ontwikkelen dit proces en wij op het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek zoeken mee uit of dit duurzaam kan.

Laten we eerst even kijken naar de voordelen van groene benzine uit houtakkers. Energie die je lokaal opwekt moet niet enkel minder afstand afleggen voor je het gebruikt, het draagt ook veel meer bij aan de lokale economie. Zo berekende de BENELUX dat van elke €100 uitgegeven aan fossiele brandstoffen, €58 naar het buitenland gaat. Welk percentage daarvan gebruikt wordt voor het bekostigen van oorlogen is vermoedelijk allesbehalve verwaarloosbaar.

Van elke €100 uitgegeven aan lokaal geproduceerde energie, blijft daarentegen alles in het binnenland, en zelfs een groot deel binnen dezelfde regio. Een echte meerwaarde dus! Naast economische voordelen zijn er gelukkig ook nog tal van ecologische voordelen. Een slim geplaatste houtakker bevordert de biodiversiteit, herstelt het bodemleven, filtert fijn stof uit de lucht en dieren gebruiken het om zich tussen onze snippers natuur te verplaatsen.

Wachten op ruimte

In Vlaanderen is er weinig tot geen land dat van niemand is en niets doet. Toch zijn er wel degelijk plaatsen waar houtakkers een meerwaarde kunnen vormen zonder dat we onze eigen tuin moeten opofferen. Zo zijn er 1.786 km aan snelwegen en 3.607 kilometer aan spoorwegen waarvan een deel geschikte bermen heeft voor houtakkers. Ook zijn er momenteel in Vlaanderen heel wat bedrijventerreinen die nog wachten om bebouwd te worden.

Sommige hiervan worden als tijdelijke natuur ingericht, maar een groot deel wordt actief geruimd om te voorkomen dat het zou verbossen. Hier zou een houtakker een nuttige tijdelijke invulling kunnen zijn. Populieren en wilgen zijn wat men noemt pioniersoorten, deze doen het goed op arme en zelfs vervuilde gronden waar ze de eerste fase van de bebossing inleiden. Ook op deze gronden is er dus een kans voor houtakkers. Enkel spijtig dat ze geen PFAS kan saneren!

Daarnaast is ook landbouwgrond een grote kanshebber. En dan bedoelen we natuurlijk niet dat de landbouwer zou moeten stoppen wat die het liefste doet, en in de plaats van voedsel brandstof kweken. Wel kunnen landbouwers de 5% van hun landbouwgrond die ze dankzij het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid natuurvriendelijk kunnen (of moeten) inrichten, hiervoor gebruiken. Houtakkers tellen hiervoor namelijk ook mee. Soms wilt dit zeggen dat de landbouwer wat minder produceert doordat de boompjes, die op het einde van hun oogstcyclus toch drie meter hoog kunnen worden, schaduw werpen.

De teelt kan ook wat voordelen ondervinden. Zo vinden er beestjes hun thuis die zich tegoed doen aan plagen en graven de boompjes dieper naar voedingstoffen die ze dan gedeeltelijk via hun gevallen bladeren teruggeven aan de landbouwgewassen. Het belangrijkste voordeel is misschien nog wel dat de houtakker de meststoffen van de landbouwgrond tegenhouden voor ze in het water sijpelen, daarmee draagt die bij aan de goede waterkwaliteit en de bescherming van onze kwetsbare natuur.

Natuurlijk zijn er ook veel plaatsen waar het absoluut geen goed idee is een houtakker te planten. Als ze de plaats innemen van bossen of waardevolle graslanden wegen hun voordelen niet meer op tegen de verloren natuurwaarde en kunnen ze ervoor zorgen dat de koolstof die opgeslagen lag in de bodem, gedeeltelijk terug vrijkomt.

Wordt hout onze redding?

Wetenschappers van de KU Leuven ontwikkelden het proces om hout om te zetten naar benzine, bionafta genaamd. Dit kan op relatief lage temperaturen maar het proces heeft wel waterstof nodig. Dit is nog een zwakte omdat je veel energie nodig hebt om waterstof te maken. Gelukkig maakt de EU een speerpunt van het opschalen van waterstof in haar energiebeleid. Deze zwakte zal dus misschien snel overwonnen worden. Toch blijft de technologie nog altijd in een experimentele fase en hebben we nog wat werk voor we op grote schaal hout kunnen omzetten in brandstof.

Is een houtakker dan het antwoord op dichtgedraaide Russische gaskranen, het verdwijnen van onze soorten en de opwarming van de aarde? Helaas is er geen enkele groene energiebron die ons op korte tijd onafhankelijk en klimaatneutraal kan maken. Biomassa uit houtakkers kan dit ook niet.

In de toekomst kunnen houtakkers wel een deel van de oplossing zijn door ze slim in te zetten in ons landbouwlandschap waar het meer plek kan geven aan natuur. De benzine die er dan uit gemaakt wordt, mag geen elektrische wagens of openbaar vervoer vervangen. Wel kunnen we die inzetten voor voertuigen die nog niet meteen elektrisch kunnen zoals vliegtuigen, schepen en vrachtwagens.

De lokale groene energieproductie creëert jobs en welvaart die dan ook in onze regio blijven. Daarnaast zal de uitgespaarde fossiele brandstof en de vastgelegde koolstof in de bodem de klimaatverandering er niet erger op maken. Toch is het vooral belangrijk dat we als maatschappij er resoluut voor kiezen al onze impact op het milieu te verlagen en uiteindelijk terug te draaien. Daar is helaas iets meer voor nodig dan wat hout op een akker!

Even wat hout tanken, kan dat dus duurzaam? Ja, maar enkel als deel van een grotere verandering.

Meer weten over dit project? Bezoek de projectpagina van het INBO of bekijk de site van de nieuwe bio-raffinaderij van de KULeuven.