Gevaar ruikt naar suiker

Raakt een vis gewond, dan doet een geursignaal soortgenoten op de vlucht slaan.

Al in 1938 stelde de Oostenrijkse bioloog Karl von Frisch vast dat gewonde vissen een signaal produceren dat soortgenoten alarmeert. De chemische stof aan de basis van dat mechanisme doopte hij 'Schreckstoff' - 'schrikstof'- zonder te weten om welke stof het precies ging. Dat hebben Singaporese wetenschappers nu opgehelderd.

Raakt een vis gewond, dan komt een suikermolecule, chondroitinesulfaat, uit de vissenhuid vrij. Tegelijk worden enzymen afgescheiden die de moleculen verder afbreken.

Zowel de suikermoleculen als hun afbraakproducten blijken in een bepaald deel van de vissenhersenen te worden gedetecteerd. Volgens de onderzoekers zijn de neuronen in dat gebied gespecialiseerd in het oppikken van het alarmsignaal.

De ontdekking helpt ook te verklaren hoe het alarmsysteem - dat weinig voordeel biedt aan de gewonde vis zelf - is geëvolueerd. Chondroitinesulfaat is normaal bestanddeel van de vissenhuid, en komt bij verwonding sowieso vrij, of iemand ze nu ruikt of niet. Soortgenoten die toevallig gevoelig bleken voor de geur, hadden een grotere kans het gevaar te ontlopen en zich voort te planten. (ddc)