Na 6 jaar voorbereiding begint de Ocean Cleanup zaterdag met het opruimen van het plastic afval in de Stille Oceaan.
Elk jaar komt zo’n acht miljoen ton plastic in de oceanen terecht. Zeevogels en andere dieren slikken het plastic in of raken erin verstrikt. Het drijvende afval hoopt zich op op vijf plaatsen waar de oceaanstromingen een cirkel vormen, de zogenoemde gyren. Eén van die gyren, de Great Pacific Garbage Patch (GPGP), is volgens sommige schattingen twee keer zo groot als het Verenigd Koninkrijk.
Zaterdagmiddag vertrekt een grote "plastic-vanger" vanuit San Francisco naar die Great Pacific Garbage Patch. De installatie, die zes jaar geleden werd bedacht door de toen 18-jarige Nederlander Boyan Slat, moet drijvend plastic verzamelen met grote drijvende netten. De installatie bestaat uit twee lange drijvende armen die in de vorm van een V op strategische plekken in zee worden geplaatst. De stroming doet vervolgens het werk. Plastic afval dat in de oceaan rondzwerft, drijft tussen de armen richting de vernauwing in de V-vorm, waar het zich opstapelt en geoogst kan worden. Het opgeviste plastic kan dan aan land gebracht worden om te recycleren.
De eerste tests van het systeem, onder andere in de Noordzee, wezen uit dat het systeem waarbij de armen in de zeebodem verankerd worden duur en moeilijk realiseerbaar is. Daarom verbeterde Slat zijn ontwerp. In plaats van de drijvende armen vast te maken, worden ze enkel vertraagd door enkele ankers. De armen drijven daardoor trager dan het plastic. In plaats van één gigantisch opvangnet, bestaat het verbeterde systeem nu ook uit vele kleinere opvangsystemen.
Van zodra de eerste installatie (System 001) op zijn plaats ligt en plastic begint te verzamelen, start de bouw van een tweede installatie. Boyan Slat hoopt tegen 2020 zo een vloot van zestig plastic-vangers op de plastic soep af te sturen. De ambitieuze ingenieur gelooft dat hij zo in vijf jaar tijd de helft van de Great Pacific Garbage Patch kan wegwerken. Of die ambitie realistisch is, moet blijken uit de resultaten van System 001.
Want, hoewel het systeem uitgebreid in computersimulaties en op schaal is getest, zijn er toch nog heel veel twijfels over de effectieve werking op de oceaan.Het is bijvoorbeeld onduidelijk hoe weerbaar de installatie is tegen stormen en golven, of tegen corrosie, uv-straling en aantasting door algen en andere levende organismen die zich er aan hechten. Zo ging het prototype op de Noordzee snel kapot, maar Boyan Slat heeft naar eigen zeggen veel uit die test geleerd.
Het populaire project krijgt ondertussen ook kritiek, vooral omdat de Ocean Cleanup enkel grote stukken plastic zal vangen, en dat enkel ter hoogte van het wateroppervlak. De impact van de opruimactie zal volgens kenners daarom zeer beperkt zijn. Van de acht miljoen ton plastic die elk jaar in de oceanen terechtkomt, drijft immers slechts zo’n 250.000 ton plastic in de buurt van het wateroppervlak. De rest bevindt zich dieper, of is door de zee vermalen tot microplastics die door zeedieren worden opgegeten.
Volgens de Nederlandse Erik van Sebille (Imperial College London) concentreren grootschalige opruimacties zich ook beter op de kusten dan op de plastic-eilanden. ‘Door gedurende tien jaar plastic te verzamelen in de buurt van de kust, in het bijzonder rond China en Indonesië, zou er over tien jaar zo’n dertig procent minder plastic in de oceaan zitten vergeleken met een scenario waarin we niets doen’, zegt Sebille. ‘Als we alle inspanningen in de GPGP concentreren, zou dat slechts 17 procent minder zijn. Bovendien houdt het steek om het plastic te onderscheppen voor het veel schade kan aanrichten.'
Andere wetenschappers waarschuwen ook dat focussen op plasticruimen de aandacht wegneemt van het echte probleem: het afval. Zij zouden liever meer inspanningen zien om te vermijden dat plastic in de oceanen terechtkomt. Boyan Slat verweert zich hier tegen door erop te wijzen dat opruimen en voorkomen van vervuiling elkaar niet uitsluiten maar aanvullen. Hij focust op ruimen, anderen op preventie.
Een derde veel gehoorde kritiek is de onzekerheid over het effect van de oceaanruimers op het zeeleven. Biologen vrezen dat vissen, schildpadden, zeehonden en dolfijnen op het afval zullen afkomen, en verstrikt raken in de vanger. Boyan Slat houdt in deze eerste test rekening met die kritiek door de installatie te observeren met camera's. Daarnaast zullen biologen opvolgen of er dieren in de installatie verstrikt raken.
Dit eerste systeem moet antwoorden bieden op alle kritische vragen. Blijven in de gaten houden dus.
De lancering van System 001 is zaterdag vanaf 20u te volgen via de website van The Ocean Cleanup.
