Lichtvervuiling speelt de astronomie, onze gezondheid én de biodiversiteit parten.
In het langlopende Radio 1-programma Nieuwe Feiten is het ontbreekwoordenboek een vast item. Samen met de luisteraars bedenkt zanger Rick de Leeuw een nieuw woord dat een lacune komt opvullen. Bewust geconstrueerde woorden zijn vaak spielerei, maar soms geven ze vorm aan een onderbelichte emotie of algemene bezorgdheid. In september kwamen twee Amerikaanse astronomen in een brief aan Science op de proppen met ‘noctalgie’, de heimwee naar een ongerepte nachthemel boordevol sterren. Een vintage ontbreekwoord.
Lichtvervuiling speelt (amateur)astronomen al langer parten. Een beproefde manier om lichtpollutie in kaart te brengen is via meting door satellieten. Een blik uit de ruimte zegt weinig over wat we vanaf de aardbodem (niet meer) zien. Een wereldwijd citizen science-project met meer dan vijftigduizend vrijwilligers doet dat wel. Door sterrenkaarten te laten vergelijken met wat er daadwerkelijk te zien is, stelden wetenschappers vast dat de voorbije tien jaar de lichtvervuiling in Europa jaarlijks met gemiddeld 6,5 procent toenam. Wereldwijd bedroeg de toename bijna tien procent. Elke zeven tot tien jaar verdubbelt de helderheid van het hemelfirmament.
Extreme duisternis is schaars en dus geld waard, zo denken ze in de Spaanse provincie Extremadura, dat naast een paradijs voor vogelliefhebbers ook een van de donkerste gebieden van Europa is. Ondernemende inwoners van de verlaten regio bekeren er zich onder impuls van de overheid tot het astrotoerisme. Onze redacteur Kim bezocht er een tot nachtelijke gids omgeschoolde schapenboer en sprak met doorgewinterde amateurastronomen. Je leest het verslag van zijn bijwijlen transcendente ervaringen in het Iberische binnenland in de nieuwe Eos.
Permanente lichtvervuiling heeft nadelige gezondheidseffecten
In onze verstedelijkte regio, die zich tot een vierentwintiguurseconomie ontwikkelt, is er terecht veel aandacht voor geluidsoverlast. Maar ook een permanente lichtvervuiling heeft nadelige gezondheidseffecten. Een recente literatuurstudie in opdracht van de vijf Vlaamse provincies bracht het verband tussen kunstmatige nachtelijke buitenverlichting en gezondheid in kaart. Dat aan een verstoord dagelijks bioritme gezondheidsrisico’s kleven, weten we uit eerdere studies rond nachtarbeid. Het lijstje dat de auteurs van de studie verderop opsommen, stemt niet meteen vrolijk: het gaat van een aantal kankers over overgewicht en obesitas tot psychologische aandoeningen.
We sluiten ons dossier over lichtpollutie af met een tweede, kleinere reportage dichter bij huis. In het Gentse natuurgebied Bourgoyen-Ossemeersen kijken biologen naar de invloed van nachtverlichting op de biodiversiteit. Veel hangt van de soort af en eenduidige oplossingen zijn er niet. Met een aangepaste, slimme buitenverlichting kom je al ver: een die enkel brandt wanneer het nodig is en met een aangepast kleurenspectrum, en die het licht niet verstrooit in alle richtingen.
Nog beter is het om de verlichting gewoon uit te schakelen.
Lees het volledige dossier over lichtvervuiling nu in Eos Wetenschap, online te koop op tijdschriftenwinkel.be.
