Het gedrag van sommige dieren lijkt te gek voor woorden. Maar vaak zit er een logische verklaring achter. Zo ook bij de naakte molrat.
De naakte molrat, een knaagdier dat ondergronds leeft en in het wild enkel voorkomt in Oost-Afrika, mag dan tot de zoogdieren behoren, de soort (Heterocephalus glaber) heeft wel wat gemeen met mieren en honingbijen. Net zoals die twee insecten zijn naakte molratten immers zogenaamde eusociale organismen: ze leven in strak georganiseerde, sociale kolonies waarbij de broedzorg wordt uitbesteed aan werksters. Aan het hoofd van een kolonie staat een koningin, die elke drie maanden een nieuwe worp jongen baart. De koningin wordt bevrucht door een selecte schare dekmannetjes, waardoor de ratten binnen een kolonie allemaal (half)broertjes en –zusjes zijn van elkaar.
Net als bij mieren en bijen is de koningin de enige die nakomelingen produceert. Maar omdat molratten zoogdieren zijn, moeten de jongen na hun geboorte wel een tijdlang worden verzorgd (het enige dat de koningin doet, is haar jongen zogen). Dit is een taak voor een groep gespecialiseerde wijfjesratten. De andere wijfjes staan de mannetjes bij in het uitgraven van onderaardse gangen, het verzamelen van voedsel (vooral knollen), en het verdedigen van de burcht (voornamelijk tegen slangen).
Omdat de wijfjesratten – op de koningin na – allemaal onvruchtbaar zijn, vragen biologen zich allang af waar het instinct achter de toewijding van de zorgmoeders precies vandaan komt. Bij zoogdieren wordt dit gedrag meestal gestimuleerd door hormonen die vrijkomen tijdens de zwangerschap.
"Volgens de biologen krijgen de ratten oestrogeen van de koningin mee binnen wanneer ze zich tegoed doen aan haar uitwerpselen"
Japanse biologen denken het antwoord te hebben gevonden. Volgens hen krijgen de ratten (ook de mannetjes) het oestrogeen van de koningin mee binnen wanneer ze zich tegoed doen aan – jawel – haar uitwerpselen. Coprofagie, de wetenschappelijke (en iets smakelijkere) benaming voor het eten van de ontlasting van soortgenoten, komt ook voor bij andere knaagdieren, zoals cavia’s en konijnen. Maar de naakte molrat is vooralsnog de enige in het dierenrijk die dit doet om de moederlijke instincten door te geven.
