De aandelenmarkt kreeg het hard te verduren de afgelopen week. Beperkingen in het vrije verkeer van mensen verstoren de globale economische activiteit. Dat creëert wel een silver lining: het coronavirus kan een positieve uitwerking hebben op de wereldwijde CO2-uitstoot.
Er bestaat een sterk verband tussen de economische activiteit en de wereldwijde uitstoot van kooldioxide. Fossiele brandstoffen zijn namelijk de dominante energiebronnen. Het coronavirus SARS-CoV-2 zou dus tot onverwachte gevolgen kunnen leiden: door het verminderde energieverbruik kan het de CO2-uitstoot verlagen. Dat blijkt uit nieuwe prognoses voor de economische groei in 2020.
Het effect is waarschijnlijk minder uitgesproken dan tijdens de wereldwijde financiële crisis van 2008. Als we kijken naar economische crisissen uit het verleden, zien we dat de vermindering in uitstoot maar van korte duur is. Als de pandemie voorbij is, zal de uitstoot opnieuw de normale niveaus halen.
Maar voorzichtige besteding van economische stimuleringsmaatregelen en een permanente invoering van nieuwe werkregelingen kunnen de uitstoot in de toekomst beïnvloeden.
Wereld in crisis
Het Internationaal Energieagentschap had al voorspeld dat het olieverbruik in 2020 zou dalen, en dat was voordat er een olieprijsoorlog ontstond tussen Saudi-Arabië en Rusland.
De coronaviruslockdown in China leidde over een periode van twee weken tot een vermindering van 25 procent in energieverbruik en dus ook in uitstoot, in vergelijking met dezelfde periode in voorgaande jaren. Die reductie is het gevolg van minder elektriciteitsgebruik, minder industriële productie en minder transport.
Die economische omwentelingen maken het steeds waarschijnlijker dat de wereldwijde CO2-uitstoot in 2020 zal dalen.
De daling is voldoende om de groei van China in 2020 met één procentpunt te verminderen. Er worden ook al dalingen waargenomen in Italië, en ze zullen zich waarschijnlijk over heel Europa verspreiden naarmate de lockdowns wijdverbreider worden.
De emissie-intensieve luchtvaartindustrie, die 2,6 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot dekt, verkeert in vrije val. Het kan maanden, zo niet jaren duren voordat mensen terug zullen reizen met het vliegtuig, aangezien het coronavirus meerdere seizoenen kan aanhouden.
Die economische omwentelingen maken het steeds waarschijnlijker dat de wereldwijde CO2-uitstoot in 2020 zal dalen.
Lessen uit 2008
Voorlopig geven de prognoses nog steeds aan dat de wereldeconomie dit jaar zal groeien. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) verlaagde de schattingen van de wereldwijde groei al wel van 3 procent (gemaakt in november 2019) tot 2,4 procent (gemaakt in maart 2020). Het Internationaal Monetair Fonds heeft vergelijkbare dalingen aangegeven, met een update die volgende maand moet plaatsvinden.
Als we ervan uitgaan dat de koolstofefficiëntie van de wereldeconomie verbetert in lijn met het tienjarig gemiddelde van 2,5 procent per jaar, impliceert de postcoronavirusgroeiprojectie van de OESO dat de CO2-uitstoot in 2020 met 0,3 procent kan afnemen (inclusief een schrikkeljaaraanpassing).
Maar uit de financiële crisis van 2008 hebben we geleerd dat de koolstofefficiëntie van de wereldeconomie tijdens een crisis aan een veel trager tempo kan verbeteren dan in economisch gezonde tijden. Dat betekent dat de CO2-uitstoot in 2020 nog steeds kan toenemen, ondanks het coronavirus.
Hopelijk wordt het stimuleringsgeld geïnvesteerd in groene technologieën
In het slechtste geval voorspelt de OESO dat de wereldeconomie in 2020 slechts 1,5 procent kan groeien. Dat zou dan leiden tot een daling van de CO2-uitstoot met 1,2 procent in 2020.
Die daling is vergelijkbaar met die van tijdens de financiële crisis, die in 2009 leidde tot een daling van 0,1 procent van het wereldwijde BBP en een daling van 1,2 procent van de emissies. Tot nu hebben noch de OESO, noch het Internationaal Monetair Fonds gesuggereerd dat het coronavirus het wereldwijde BBP in het rood zal brengen.
Uitstoot kaatst terug
De financiële crisis van 2008 zorgde voor grote, snelle stimuleringspakketten van regeringen over de hele wereld, wat leidde tot een herstel van 5,1 procent in de wereldwijde uitstoot in 2010, ruim boven het langetermijngemiddelde.
Eerdere financiële schokken, zoals de ineenstorting van de voormalige Sovjet-Unie of de oliecrises in de jaren 1970 en 1980, kenden ook periodes met een lagere of negatieve groei, maar de groei keerde snel terug. In het beste geval vertraagt een financiële crisis de emissiegroei met een paar jaar. Er kunnen structurele veranderingen plaatsvinden, zoals de verschuiving naar kernenergie na de oliecrisis, maar er zijn aanwijzingen dat de emissies blijven toenemen.
De economische erfenis van het coronavirus kan heel anders zijn dan die van de financiële crisis van 2008. Het lijkt meer op een langzame brander, met een productiviteitsdaling over een langere periode dan een grootschalig banenverlies op korte termijn.
Blik op de toekomst
De coronaviruspandemie zal de opwaartse trend van de wereldwijde emissies op lange termijn niet omkeren. Maar regeringen over de hele wereld kondigen economische stimuleringsmaatregelen aan. De manier waarop die worden uitgegeven, kan mee bepalen hoe emissies in de toekomst evolueren.
De pandemie heeft een klimaatvriendelijker werkgedrag gecreëerd
Hopelijk wordt het stimuleringsgeld geïnvesteerd in structurele veranderingen die leiden tot verminderde emissies nadat de economische groei is teruggekeerd. Denk aan de verdere ontwikkeling van groene technologieën.
Bovendien heeft het coronavirus het thuiswerken breed geïntroduceerd. Woon-werkverkeer wordt beperkt, online vergaderen wordt breder geaccepteerd en de behoefte aan langeafstandsvluchten vermindert. Dat versterkt het vooruitzicht van emissiereducties op lange termijn. Tenminste: als dit nieuwe werkgedrag blijft bestaan na de huidige wereldwijde noodsituatie.
Het coronavirus is een internationale crisis en een persoonlijke tragedie voor degenen die geliefden hebben verloren en zullen verliezen. Maar met een goede planning zou 2020 het jaar kunnen zijn van de laatste wereldwijde emissiepiek. Hetzelfde werd gezegd na de financiële crisis van 2008. Hopelijk wordt de emissiereductie deze keer wel bewaarheid.
Eos-redacteur Dieter De Cleene sprak eerder met klimaatwetenschapper Glen Peters over de uitdagingen en kansen van het klimaatbeleid. Lees hier het interview terug: 'Het is te laat voor rechtvaardigheid'.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op The Conversation.
