Ooit al last gehad van pulserende ogen met alle kleuren van de regenboog? Of opgestaan met een extra paar benen? Die kans is natuurlijk klein, maar voor dieren die slachtoffer zijn van parasitaire wormen genaamd ‘trematoden’ is dat dagelijkse kost.
Hoewel trematoden vaak te klein zijn om met het blote oog te zien, leiden ze een bijzonder interessant leven. Deze wormparasieten teren namelijk op verschillende dieren voor hun ontwikkeling en voortplanting – wat biologen eufemistisch ‘gastheren’ noemen. Hiervoor gebruiken ze altijd een slak als tussengastheer, terwijl hun eindgastheer varieert van kikker tot mens.
Zo’n complexe levenscyclus brengt risico’s met zich mee. Als trematoden geen eindgastheer vinden, kan er namelijk geen voortplanting gebeuren. Daarom hebben deze parasieten trucjes ontwikkeld om de kans op succes te vergroten. Leucochloridium paradoxum, bijvoorbeeld, zorgt bij ongelukkige barnsteenslakjes voor een opvallend spektakel: hun ogen beginnen te pulseren. Deze wriemelende beweging blijkt onweerstaanbaar voor vogels, de volgende gastheer. De geïnfecteerde slak wordt opgegeten door de vogel – ten voordele van onze parasiet die zijn levenscyclus kan verderzetten.
Misvormde kikker
Een vergelijkbaar verhaal zien we bij de Ribeiroia-parasiet. Uit een geïnfecteerde posthorenslak komen dagelijks honderden larven van deze parasiet tevoorschijn op zoek naar nietsvermoedende kikkervisjes. De parasiet boort zich een weg door de huid naar binnen en verstoort de ontwikkeling: het kikkervisje groeit uit tot een kikker met meerdere poten. Het resultaat is een misvormde kikker als weerloos slachtoffer voor de reiger, de volgende gastheer van de parasiet. Net zoals de pulserende ogen zorgt deze misvorming voor een hogere kans om een volgend slachtoffer te infecteren – misschien zijn deze parasieten wel de beste poppenspelers ter wereld?
Gyrodactylus salaris steelt de show dan weer op een andere manier. In plaats van de gastheer te manipuleren, wordt de eigen voortplanting gehackt. Nakomelingen worden binnen de 24 uur geproduceerd doordat ze zwanger geboren worden en dus bijna meteen bevallen na hun eigen geboorte (van een dochter die zelf zwanger is). Als onderzoekers dus een worm opensnijden, vinden ze hierin nog een worm met daarin dan weer een volgende worm. Doet dat niet denken aan Russische matroesjkapoppen? En dat zal de Europese zalm geweten hebben. Sinds de verschijning van deze parasiet in 1970 in Noorwegen zijn de zalmpopulaties volledig in elkaar gestort. Er werden reeds miljoenen euro’s gespendeerd om deze parasiet uit te roeien door rivieren te behandelen met het zware gif rotenon. Desondanks blijft de parasiet zich verspreiden, onder andere via de mens. Vissers moeten daarom hun hengels chemisch desinfecteren, ofwel … een uurtje in de sauna leggen. Gelukkig is er aan sauna’s geen gebrek in het Hoge Noorden.
Wat is het verschil tussen een kikker en een pad?
Lees het antwoord op ikhebeenvraag.be
Doe mee met #eosleeft
Met artificiële intelligentie is het eenvoudiger dan ooit om massaal misinformatie viraal te laten gaan op sociale media. Eos Wetenschap vzw wil een baken zijn voor iedereen die op zoek is naar wetenschappelijk onderbouwde journalistiek.
Dankzij de financiële steun van onze community kunnen we dit onafhankelijk blijven doen zonder beïnvloeding van politieke of commerciële spelers.
Wij verstoppen ons niet achter een paywall, omdat we geloven dat open, kwaliteitsvolle wetenschapsjournalistiek leidt tot een vrijere en betere wereld.
Wil je meer weten over de missie van Eos? Klik hier.
Deel je onze missie? Help mee om onze impact te vergroten.
